Yaz aylarýnda en az SPF (güneþ koruma faktörü) 15 kullanýlmasý önerilir. Hatta Tip I ve II için, 30 ve üzeri güneþ korumalý ürünlerin kullanýlmasý gerekir.
Brozlaþma tüm dünyada ve toplumumuzda saðlýklý bir görünüm ile iliþkilendirilse de dermatologlar için bronzluðun anlamý deri hasarý! Bronzlaþma derinin kendini koruma yöntemi, yani deri ne kadar bronz ise o kadar hasar almýþ demek.
Güneþin yaþamýmýz için yararlý etkileri olduðunu tartýþamayýz. Yeryüzüne ulaþan güneþ ýþýnlarýnýn en önemli faydalarýný D vitamini sentezi, çeþitli zararlý mikroorganizmalarýn yok edilmesi, psikolojimiz üzerine olan pozitif etkileri olarak sayabiliriz. Dermatologlar uzun yýllardýr hastalarýna güneþten kaçýnmalarýný ya da sýnýrlý temasta bulunmalarýný öneriyor. Çünkü solar radyasyon deri kanserlerinin, eksojen deri yaþlanmasýnýn ve düzensiz pigmentasyonun baþlýcanedeni. Dermatologlarýn toplumu eðitme çabalarýna karþý deri kanseri çok hýzlý artýþ gösteriyor. Brozlaþma tüm dünyada ve toplumumuzda saðlýklý bir görünüm ile iliþkilendirilse de dermatologlar için bronzluðun anlamý deri hasarý! Güneþe maruz kaldýðýmýzda deri kendini korumak için melenositlerini ve melanosit içindeki pigment hücrelerini büyüterek kendini korumaya çalýþýr. Sonuç olarak bronzlaþma derinin kendini koruma yöntemidir. Deri ne kadar bronz ise o kadar hasar almýþ demektir.
Hangi güneþ ýþýnlarý bize zarar verir? Güneþ ýþýnlarýnýn özellikleri nelerdir?
Güneþ ýþýnlarýnýn önemli bir kýsmý atmosferde ozon tabakasý tarafýndan emilir. Ozon tabakasý tarafýndan emilen güneþ ýþýnlarý yeryüzüne ulaþamaz. Yeryüzüne ulaþan güneþ ýþýnlarý görünen ve görünmeyen ýþýnlar olarak ikiye ayrýlýr. Görünmeyen ýþýn spekturumu UV spekturumu olarak bilinir. Yeryüzüne ulaþan solar radyasyonun % 5'ni UV ýþýnlarý oluþturur.
UV spektrumu da UVA ve UVB spekturumlarýný kapsar.
UV spekturumunun % 95-98'ini UVA (320-400nm) ve %2-5'ini UVB (280-320nm) oluþturmaktadýr. Hem UVA hem de UVB güneþ yanýklarý, bronzlaþma ve deride güneþ hasarý oluþturur. UVA yeryüzüne ulaþan güneþ ýþýnlarýnýn içinde 1000 kat daha fazla bulunur. UVA buluttan, camdan geçebilir deri içinde daha derinlere doðru emilerek pigment artýþlarýna ve bronzlaþmaya ve kronik güneþ hasarlarýna neden olur. UVB kronik zararlar oluþturabilmekle beraber daha çok güneþin akut etkilerinden sorumlu tutulur. Sonuç olarak güvenli güneþ ýþýðý yoktur.
Güneþin zararlý etkileri rüzgar, su, kum, kar yansýmalarý ile artar. Son 20 yýlda ozon tabakasýnýn kloroflorokarbon bileþikleri ile incelmesi dünya yüzeyine ulaþan UV miktarýný arttýrdý.
Güneþ ýþýnlarýnýn derideki etkileri nelerdir?
Deriye ulaþan güneþ ýþýnlarýnýn bir kýsmý yansýr bir kýsmý da deri tarafýndan emilir ve depolanýr. Depolanan güneþ ýþýnlarý akut ve kronik zararlar oluþturur.
Akut etkiler, güneþ yanýklarý ve güneþ allerjileridir. Güneþ allerjileri güneþe maruz kaldýktan birkaç saat ile birkaç gün içinde ortaya çýkan kýzarýklýk, ödem, aðrý, içi su toplayan kabarcýklar ve soyulma ile karakterizedir. Þiddetli güneþ yanýklarýnýn olduðu bölgelerde yaþamýn ileri dönemlerinde özellikle melanom türü cilt kanserlerinin oluþma riski yüksektir.
Kronik etkiler, deride lekeler, çillenme, deride kalýnlaþma ve kabalaþma, erken yaþlanma, ince damarlarýn oluþmasý, deri esnekliðinin kaybolmasý ve deri kanserleridir. Güneþin deri üzerindeki kronik etkilerini fotoyaþlanma ve deri kanserleri olarakta özetleyebiliriz.
Deri kanserlerinin tam oluþma mekanizmasý bilinmemekle beraber tüm deri kanserlerinin güneþ ile iliþkili olduðu bir gerçektir. UVA ve UVB hücre içinde serbest oksijen radikalleri üreterek DNA hasarýna neden olur. Özellikle açýk tenli insanlarda güneþ hasarýnýn oraný çok yüksektir. ABD'de beyaz ýrkta siyak ýrk'a göre cilt kanserleri 15 kat daha fazla görülüyor. Cilt kanserlerinin % 80'ni kronik olarak güneþe maruz kalan lokalizasyonlarda görülür.
ABD'her yýl bir milyon yeni melanom dýþý deri kanseri tanýsý konuluyor.
Güneþ ýþýnlarýnýn deride oluþturduðu etkiler deri tiplerine göre farlýlýk gösterir mi?
UV ýþýnlarýnýn deride oluþturduðu etkiler deri tiplerine göre deðiþiklik gösterir. Oluþan etkiler derinin melanin miktarý ve güneþe maruz kaldýktan sonra melanin üretebilme kapasitesine göre farklýlýklar gösterir.Hem akut etkiler hemde kronik etkiler açýk tenli cilltlerde daha fazla olur. Standart olarak beþ tip deri vardýr.
Tip I deri: Kolay yanar, asla bronzlaþmaz.
Tip II deri: Genellikle yanar, seyrek olarak bronzlaþýr.
Tip III deri: Hafif yanar, genellikle bronzlaþýr.
Tip IV deri: Çok nadiren yanar, her zaman iyi bronzlaþýr.
TiP VI deri: Asla yanmaz güneþe duyarsýzdýr, siyah ýrk.
Güneþ ýþýnlarýnýn zararlý etkilerinden nasýl korunmalýyýz?
Güneþin akut ve kronik zararlý etkilerine maruz kalmamak için yaþamýn her döneminde güneþten korunmak için bunun bir yaþam biçimi olarak benimsenmesi gerekir. Çocuklarýn, yaþlýlarýn ve açýk tenlilerin güneþten korunmak konusunda özellikle duyarlý olmasý gerekir. Yaþam boyu aldýðýmýz güneþ miktarýnýn % 80'nini yaþamýmýzýn ilk 18 yýlýnda alýr. Çocukluk ve ergenlik dönemlerinde oluþan akut, ciddi güneþ yanýklarýnýn yaþamýnýzýn ileri dönemlerinde oluþacak cilt kanserleri için önemli bir risk faktörü oluþturduðu unutulmayýn. Güneþten korunma yöntemlerinin hiç biri % 100 koruyucu deðildir. O yüzden koruyucu önlemlerin hepsi beraber uygulayýn.
Uygun giysiler kullanýn: Geniþ kenarlý þapka, gözlük, sýký dokunmuþ, açýk renkli giysiler
11-15 gibi güneþ ýþýnlarýnýn yeryüzüne dik geldiði saatlerde güneþ ýþýnlarýna maruz kalmayýn
Yaz aylarýnda herkes, özellikle açýk tenli kiþiler gün örtüsü denilen güneþ koruyucu ürünleri kullanmalý.
Güneþ koruyucu kremlerin özelikleri nelerdir? Bu ürünleri nasýl seçmeliyiz?
Güneþ koruycular UV ýþýnlarýný absobe etme, yansýtma ve daðýtma yolu ile deriye ulaþmasýný engelleyen ilaçlardýr. Güneþ koruyucu kremlerin etkinliðini güneþ koruma faktörü (SPF) numaralarý belirler. Güneþ koruma faktörü; güneþ koruyucu kullanýlmýþ bölgede kýzarýklýk oluþma zamanýnýn koruyucu kullanýlmamýþ bölgede kýzarýklýk oluþma zamanýna oraný ile belirlenir. Güneþ koruma faktörü ne kadar yüksek ise etkinlik o kadar artar. Yaz aylarýnda en az SPF 15 kullanýlmasý önerilir. Hatta Tip I ve II için, 30 ve üzeri güneþ korumalý ürünler kullanmak gerekir.
Güneþ koruyucular etki mekanizmalarýna göre 3 grupta incelenir.
1- Kimyasal koruyucular: UV ýþýnlarýný absorbe eder ve deriye giriþini engellerler (PABA, PABA esterleri, sinnematlar, salisilatlar, benzofenon)
2- Fiziksel koruyucular: UV ýþýnlarýný yansýtma ve daðýtma mekanizmasý ile etki ederler. (çinko oksit, titanyom dioxside, kaolin) Opak oduklarý için kozmetik kullanýmlarý zordur.
3- Kombine koruyucular: Kimyasal ve fiziksel koruyucularýn kombine edilmesi ile oluþurlar.
Güneþ koruyucular tüm yaþ gruplarýnda güvenle kullanýlan ürünlerdir. 6 aydan küçük bebekler için titanyum dioxside içeren güneþ koruyucular daha az tahriþ yaptýklarý için tercih edilmelidir.
Ýyi bir güneþ koruyucu hangi özellikleri taþýmalýdýr?
Kokusuz ve renksiz olmalý
Suya ve terlemeye dayanýklý olmalý
Tahriþ edici özellikleri olmamalý
UVA ve UVB ye karþý koruyucu olmalý
Güneþ koruyucular güneþe çýkmadan 30 dk önce sürülmeli ,su,terleme ile etkinliðinin azalacaðýný düþünerek 4 saat ara ile yenilenmeli.
Güneþ koruyucularýn yan etkileri var mý?
Güneþ koruyucularýn yan etkileri nadir olmakla beraber irritan kontakt dermatit, kontakt allerji, fototoksisite, fotoallerjik reaksiyonlar görülebilir.
Güneþ koruyucular deri kanserini arttýrýr mý?
Son yýlarda güneþ koruyucularýn deri kanserlerini arttýrtýðýna dair bir takým fikirler tartýþýlýyor. Bunun, güneþ koruyucularýn kullanýlmasýndan çok, bu ürünleri kullananlara güneþ altýnda kalmayý cesaretlendirmesine baðlý olduðu düþünülüyor.
Solaryum zararlý mý?
Solaryumlar suni UVA lambalarý içerir. Suni UV lambalarý da güneþ ýþýnlarýna göre 26 kat daha fazla zararlý ýþýnlar içerir. Solaryum kronik güneþ etkileri olan fotoyaþlanma ve deri kanseri oluþumuna neden olur.
Otobronzlar zararlý mý?
Otobronzlar, dihidroksiaseton içeren kozmetik ürünleridir. Derideki bazý proteinlerle birleþerek deriye bronz görüntüsü verirler. Bu ürünlerin güneþten koruma özellikleri yoktur. Ayrýca mutlaka beraberinde ilave güneþ koruyucular kullanýlmasý gerekir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder