Psikologa gitmek bir cok insan icin, tabu olma ozelligini halen koruyor. Anne-babalar cocuklarini psikologa goturmek icin defalarca dusunuyor, sorunlari cozmek icin cesitli yontemleri deniyor ve en son care olarak bir psikologa basvuruyor. Psikologa gitmeye karar verene kadar sorun iyice ilerliyor, bu da cozume ulasmayi guclestiriyor. Pek cok aile, ilkokuldan itibaren cocuklarinin egitimi icin ciddi bir butce ayiriyor, oysa cocuklar icin yapilacak yatirimin en buyugu ilk 6 yilda yapilmali, cunku kisilik gelisiminin yuzde yetmisbesi okul oncesi donemde tamamlaniyor. Bu donemlerden sonra cocugunuzu daha iyi kosullarda yasatabilirsiniz, ama daha saglikli ve mutlu, daha guvenli ve sosyal, daha zeki ve kendini gelistiren bir insan olmasina katkiniz cok azalir.
Hangi durumlarda psikologa gidilmeli? Aileler psikologlara cocuklariyla ilgili asagidaki durumlar icin basvurabilir.
� Gelisim kontrolu icin
� Davranis ve uyum bozukluklari, hastaliklarin tedavisi, sakatliklar icin
� Aile ile ilgili sorunlar ve yasam degisiklikleri icin
� Psikolojiyle ilgili sorulara yanit icin
Gelisim kontrolu
Psikologa gitmek icin cocuklarin herhangi bir sorun yasamasini veya bir hastalik, davranis bozuklugu gelistirmesini beklemek yanlistir. 0-6 yas doneminde cocuklari, gelisim kontrolu yaptirmak icin duzenli araliklarla bir uzmana goturmek gerekir. Gelisim kontrolu seanslarina psikologun da onayiyla, anne-babalar, cocuk bakicilari veya cocukla iliskide olan diger aile buyukleri de katilabilir. Gelisim kontrolleri sayesinde anne-babalarin edinecekleri bilgiler asagidaki gibidir;
� Cocugunuzun gelisiminin normal olup olmadigini ogrenirsiniz. Gelisim kontrolu seanslarinda cocuklarin gelisimleri 5 grupta incelenir; fiziksel, hareket, dil, sosyal-duygusal, zeka gelisimi.
� Geriden gelen gelisim alanlarini ve bu alanlari desteklemek icin yapmaniz gerekenleri ogrenmis olursunuz. Psikologunuz size bu alani gelistirmenizi saglayacak egzersizler, oyun ve oyuncaklar onerecektir. Ornegin, siz cocugunuzun konusma problemi oldugunu ancak 18. ayda farkedebilirsiniz, ancak bir psikolog bunu 8-10 aylar arasi farkedip, dil gelisimini destekleyici egzersizlere agirlik vermenizi saglayabilir. Bu sekilde sorunlar cikmadan onleyebilirsiniz.
� Cocugunuzun gelisimini desteklemek icin neler yapabileceginizi ogrenirsiniz.
� Cocugunuzun zayif ve guclu yonlerini, egilimlerini ve bunlari gelistirme yollarini ogrenirsiniz.
� Cocugunuzla saglikli iletisim kurmayi ogrenirsiniz.
� Farkina varmadan yaptiginiz hatalari gorme ve duzeltme olanagi bulursunuz.
� Cocugunuzla oyun oynamayi ve ona herhangi bir seyi dogru yontemlerle ogretmeyi ogrenirsiniz.
� Spor, sanat veya bilimin herhangi bir dalina cocugunuzu saglikli bir sekilde yonlendirmeyi ogrenirsiniz.
� Yasina gore hangi oyun ve oyuncaklari tercih etmeniz gerektigini ogrenirsiniz.
� Cocugunuzun icinde bulundugu donemle ilgili gerekli bilgileri ve bu donemlerde dikkat etmeniz gereken konulari ogrenirisiniz. Ornegin; 8 ay civari yabancilardan korkma, 12 ay civari ozgurlugunu ilan etme, 18 ay civari tuvalet egitimine hazirlik vb.
� Ortaya cikabilecek olasi uyum ve davranis bozukluklari ve hastaliklari hizla teshis edebilme, onlem alabilme ve tedaviye baslayabilme olanagi bulursunuz.
Gelisim kontrollerine baslamak icin en ideal donem 6-8 aylar arasidir. Psikologlar gelisim kontrollerini farkli periyotlarla yapabilirler. Cocugun gelisimine gore seanslar daha sik yapilabilir. Ancak gelisimi normal cocuklar icin genellikle asagidaki program yeterli olmaktadir.
6 - 36 ay arasi 2 ayda bir gorusme
3 yas - 6 yas arasi 4 ayda bir gorusme
Davranis ve uyum bozukluklari, hastaliklar, sakatliklar Aileler, yaygin gelisimsel bozukluklar, cinsiyet anomalileri ve kromozomal bozukluklar icin psikologlara basvurabilir. Ornegin, otizm, hiperaktivite ve dikkat daginikligi, down-sendromu, zeka geriligi, konusma bozukluklari, ogrenme guclukleri gibi hastaliklarin tedavisinde psikologlardan yardim alinabilinir. Bu hastaliklarda tibbi tedavi gerekliyse, psikologlar destek tedavi programlarini yuruturler. Bunun disinda bu hastaliklarin tanisinin konamadigi durumlar olabilir, ancak cocugun hastaliga egilimi vardir; bu durumlarda tibbi tedavi uygulanamaz ama bir psikologla duzenli calisarak, egzersiz yapilarak sorunu tamamen cozmek veya sorunun ilerlemesini engellemek mumkun olabilir.
Kaza sonucu ve dogustan olan sakatliklarda da, tibbi tedavilerin yani sira, psikolojik destek almak hem tedaviye uyumu artirir, hem de cocugun ve ailenin sorunla basacikmasini kolaylastirir. Bu tur sakatliklara ornek olarak, korluk, sagir ve dilsizlik, ortopedik sakatliklar, agir konusma bozukluklari vb. Verilebilinir.
Uyum sorunlari ve davranis bozukluklarinin tedavisinde cogunlukla psikolojik yardim tek basina yeterli olmaktadir. Bu sorunlar cok yaygindir ve bir cok aile bunlari yardim almayi gerektirir bir sorun olarak gormez. Anne-babalar genellikle, bu tip sorunlarin kendiliginden gecmesini bekler veya sorunu gidermek icin o kadar sagliksiz yontemler dener ki, sorun yer degistirerek baska bir forma girer veya buyuyerek cozulemez hale gelir. Uyum ve davranis bozukluklarina ornek olarak asagidaki sorunlari siralayabiliriz;
- Gece korkulari
- Fobiler
- Kaygi bozuklugu
- Parmak emme (bebeklik disinda)
- Tirnak yeme
- Ofke ve saldirganlik
- Altini islatma
- Diski kacirma veya tutma
- Kekemelik
- Tikler
- Yalan soyleme
- Calma
- Kardes kiskancligi
- Cinsel sorunlar ve masturbasyon
- Yeme bozukluklari
- Uyku bozukluklari
- Ice kapaniklik
- Asiri inatcilik
Ailelerin bu sorunlari cozmede yaptiklari en buyuk yanlislardan biri sorunu ortadan kaldirmaya calismaktir. Oysa, soruna yol acan sebebi ortadan kaldirmak gerekir. Yoksa sorun ya buyuyerek veya yeni bir sorun olarak bir sure sonra yeniden ortaya cikar. Ornegin tirnagini yiyen bir cocugu baski yoluyla veya cesitli cezalarla bu aliskanligindan vazgecirebilirsiniz, ancak tirnak yeme aliskanligina yol acan duygusal sebepler ortadan kalkmadikca sorun tekrarlar veya cocuk altina kacirma vb. Gibi yeni bir sorun gelistirir.
Aile ile ilgili sorunlar ve yasam degisiklikleri Bosanma, aile bireylerinden birinin olumu, bakicinin degistirilmesi, sehir veya ev degisikligi, okula baslama, krese baslama, kardes dogumu ve annenin ise baslamasi gibi yasam degisiklikleri cocuklar icin onemli duygusal sorunlara yol acabiliyor. Yetiskinler gibi, cocuklar da bu tip degisimlerden farkli duzeylerde etkilenebiliyorlar. Bu degisimlerden once psikologa basvurarak cocuklarin bu degisime hazir olup olmadiklarino ogremekde ve hazir degillerse bu olaylarin cocuklara nasil anlatilabilecegi konusunda danismakta yarar vardir. Ozellikle bosanma ve kardes dogumu konularinda mutlaka birkac seanslik danismanlik alinmasi gerekir; bircok cocuk bu degisimlerden cok etkilenmektedir.
Psikolojiyle ilgili sorulara yanit Aileler cocuklarinin psikolojilerine zarar vermeden bazi basit sorunlari cozebilmek icin de psikologlara basvurabilirler. Bu sorunlarin bir kismi basit onerilerle giderilebilir. Sagliksiz yontemlerle cozuldugunde ise yukarida sayilan uyum bozukluklarina veya duygusal sorunlara yol acabilir. Sorunlarin hepsinin cocukluk caglarinda ortaya cikmadigini, cocukluk donemlerinde yasanan olaylarin ve sagliksiz egitim yontemlerinin ergenlik ve yetiskinlik donemlerinde ortaya cikan sorunlara zemin hazirladigini da unutmamak gerekir. Ailelerin yanitlarini merak ettigi sorulara asagidaki ornekler verilebilir;
- Cocugumu krese hangi yasta gondermeliyim?
- Basini duvara vuruyor, nasil engel olabilirim?
- Yuzumuze vuruyor, bu davranisindan nasil vazgecirebilirim?
- Cok inatci, her dedigi yapilsin istiyor, ne yapabilirim?
- Yatagini ne zaman ayirmaliyim?
- Bana cok duskun, onu kendimden nasil uzak tutabilirim?
- Ders calismayi sevmiyor, nasil ders calismasini saglayabilirim?
- Okula gitmek istemiyor, ne yapmaliyim?
- Kardesine vurmasini nasil engellerim?
Psikologlarla ilgili yanlis bilgiler Psikologlarin herkese uygulanabilen hazir receteleri vardir.
Psikologlarin sihirli degnekleri vardir; bir seansta sorunlari ortadan kaldirirlar.
Psikologlara herseyi anlatmaya gerkek yoktur, ailelerin sirlarini paylasmalari gerekmez.
Psikolaga gitmek icin hastalik gelistirmek gerekir.
Psikologlara sadece tedavi amaciyla gidilir, bir sorun yoksa ve hersey yolundaysa gidilmez.
Psikologlara danismanlik ve kontrol amaciyla gidilmez.
Psikologlar sizin farkedemediginizi farkedemez; sizin cocugunuzu sizden daha iyi taniyamaz.
alintidir
