Cocuk ve Korku

Cocuk yasta ortaya cikan korkulari dusundugumuz zaman, genellikle hepimizin kafasinda baska seyler olusur. Ilk aklimiza gelenler arasinda okul korkusu, karanlik korkusu, yalniz kalma korkusu, anneden ayrilma korkusu, yabanci korkusu bulunur. Bu listeyi tabii ki daha da uzatmak mumkundur.

Oncelikle belirtmek gerekir ki, korku normal gelisimin bir parcasidir ve kisinin kendini tehlikelerden sakinmasini saglar. Korku, bebeklikten ergenlik donemine kadar, sikca rastlanan bir durumdur, oyle ki arastirmalar, cocuklarin yuzde 90’inda gelisimlerinin bir doneminde herhangi bir seyden korktuklarini gostermektedir. Bu nedenle cocuklardan kayitsiz, sartsiz korkusuz olmalarini beklemek cok gercekci olmaz.

Fobiler: Oncelikle korku ve fobileri ayirmakta yarar vardir. Bir korkunun fobi olarak adlandirilabilmesi icin su olcutlere uymasi gerekir:
� Cocugun yasadigi korkunun, durumun verileriyle orantisiz sekilde buyuk olmasi, ornegin parkta bir kez bir cocugun salincaktan dustugunu gordugu icin hic salincaga binememek gibi.
� Cocugun aciklamalarla ikna olmamasi
� Cocugun isteminin disinda asiri derecede korkmasi
� Korkulan durumdan bilincli olarak sakinmasi
Fobi uzunca bir sure devam eder ve herhangi bir yas donemine ozgu degildir. Fobilerin bazilarinda, bu duruma neden olan bir olay saptanabilirken, bir cogunda boyle bir olayi saptamak mumkun degildir.

Korkular: Bazi korkular, belli yas donemleri icin normal sayilir. Ornegin, bebeklik doneminde yuksek sesten ve fiziksel destegin aniden yitirilmesinden korkulmasi dogaldir. Bebegin yaklasik 8. ayda gelistirdigi ve bir – bir bucuk yil kadar surebilen yabanci korkusu da normal kabul edilir. Cocugun bes yas civarinda gelistirdigi; ornegin, cadi, canavar gibi birtakim hayali figurlerden korkmasi da ruhsal gelisimi icin beklenebilir bir durumdur. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, bazi korkularin belli yas donemlerinde ortaya cikabilecekleri, ancak bu korkularin bir sure sonra ortadan kaybolmalarinin da gerekli oldugudur. Ornegin, 6 yasindaki bir cocuk hala yabancilardan korkuyorsa, bu ustunde durulmasi gereken bir durumdur.

Korku tepkisi nasil gelisir?
Bebegin anneye baglanmasinin en onemli nedenlerinden birisi, annenin bebekteki korkuyu azaltma kapasitesidir. Bebeklik ve erken cocukluk doneminde, yeni bir durumla karsi karsiya kalindigi zaman, cocugun gosterecegi tepkide annenin tepkisi cok belirleyicidir. Cocuk, ornegin ilk kez bisiklete binmeyi ogrenecekken annenin yuzundeki ifadeyi ve davranislarini inceler. Eger anne, cocuga destek veriyorsa ve onun gittikce kendine guven kazanmasini ve bagimsiz olmasini sagliyorsa, cocuk bisiklete binmeyi zevkli bir durum olarak algilayacak ve butun dikkatini bu etkinlige yoneltecektir. Ote yandan, anne ya da cocukla ilgilenen diger bir kisi, cocuk bu ogrenme surecini yasarken surekli endiseli bir yuz ifadesiyle onu izler ve uyarilarda bulunursa veya onu azarlarsa, cocuk dikkatini vermesi gereken etkinlikten ziyade, hayatinda kendisi icin cok onemli olan kisiyle ilgilenecek ve o durumla baglantili olarak ortaya cikan endisesi giderek yukselecektir. Bu da cocugun o durumdan kacinmasina ve bir daha karsilasmak istememesine neden olacaktir. Bu kacinma davranisina biz “korku” diyoruz.

Korku bir kacinma davranisi olarak ortaya cikabilecegi gibi, bir sartlanma olarak da ortaya cikabilir. Bebeklik doneminde yuksek sesten korkmanin normal oldugundan bahsetmistik. Bu donemde, bebek tam banyosunu yaparken, disarda cok buyuk bir gurultu meydana geldigini varsayalim. Bu talihsiz durum, bebegin bir su veya banyo fobisi gelistirmesine neden olabilir.

Kacinma ve sartlanmanin yanisira, korkuya neden olan bir diger faktor de endiselerdir. Endisenin yarattigi korkuya en cok karanlikta ve uykuya dalarken yalniz kalindiginda rastlanir. Cocuk, yaklasik 3 yasindan itibaren toplumun kurallariyla annesi ve babasi araciligiyla daha cok tanismaya baslar. Artik istedigini yapmada eskisi kadar ozgur degildir. Bunun sonucunda, cocuk kendini bu sikintili duruma sokan anne ve babasina karsi bir ofke duymaya baslar, ancak bu duygusunu onlara yansitmaya cekinir. Yine de boyle bir duyguya sahip oldugu icin sucluluk hisseder. Ona rahatsizlik veren bu durumla basedebilmek icin, anne ve babasini ya da genel olarak toplumu ve kurallari temsil eden birtakim korkutucu figurler bularak, korku ve sucluluk duygularini onlara yansitir; bunlar bir cadi, hayalet ya da ejderha olabilir. Uykuya dalmadan once cocuk bilincle bilincdisi arasindadir. Icinde biriktirdigi ofkelerin farkina varir, bunlari bastiracak gucu kendinde bulmakta zorlanir. O zaman da, aslinda bu duygularin yasanmasina neden olan, ama ayni zamanda da ona destek olan ve guven veren annesini ya da babasini yaninda ister. Onlar yaninda oldugu zaman onlarin varligindan ve sevgisinden emin olur ve uykuya dalabilir. Karanlikta, cocugun kendini yine kontrolunu kaybetmis olarak hissettigi bir andir ve endise vericidir. Bu endiseyle basetmek icin de yine bir dis destege ihtiyac duyabilir.

Korkunun bir diger kaynagi da, cocugun baskalarini korktuklari durumlar icinde izlemesidir, yani korkuyu gorerek ogrenmesidir. Ornegin, cocuk annesini ucagin icinde bembeyaz olmus bir yuzle gorur ve annenin panik icinde oldugunu anlarsa, o da ucaktan korkmaya baslayabilir.

Ayrilma korkusunda, korkunun nedeni genillikle cocuk degil, annedir. Anne, cocugun kendisinden ayrilip, ornegin okula baslamasini istemez ve bunu cok dolayli ve ince mesajlarla cocuga aktarir. Anne, cocuga o okula basladiginda kendisinin butun gun onu bekleyecegini, bunu yaparken onu cok ozleyecegini, birlikte ne kadar guzel zaman gecirdiklerini anlatmaya basladiginda ve bunu uzunca bir zaman surdurdugunde, cocuk okula baslamayi adeta annesine ihanet etmekle esanlamli tutmaya baslar ve okula gitmek istemeyebilir. Bu da okul fobisi veya ayrilma endisesi olarak tanimlanabilir.

Sonuc olarak cocukluk doneminde cok cesitli nedenlerden kaynaklanabilen, cok cesitli tiplerde korkular olabilecegini gorduk. Cocukta korkuyla basederken, korkunun bir yas doneminin ozelligi mi oldugu, korkuya neden olan belli bir olayin olup olmadigi iyice arastirilmalidir. Anne ve babalar, cocukla kurduklari iliskiyi gozden gecirmeliler, cocukla birlikte bu konuyu ele almalilardir. Butun bunlara ragmen cocugun korkusunda bir azalma olmuyorsa, bu konuyla ilgili profesyonel bir yardim aramakta yarar vardir.