Böbrek taþ hastalýðý
Böbrek ve idrar yollarý taþlarý
Böbrek ve idrar yollarý taþlarýnýn %35 i kalsiyum oksalat taþlarý, %30-35 karýþýk kalsiyum oksalat ve fosfat, %15-20 magnezyum amonyum fosfat, %5-10 ürik asit taþlarýdýr. Kalsiyum fosfat %5, sistin taþlarý ise %2 oranýnda görülür. Yani taþlarýn %70 i kalsiyum oksalat içerir.
Taþ oluþumunda genetik, çevresel ve beslenme faktörleri söz konusudur. Genetik olarak; sistinüri, renal tübüler asidoz, azalmýþ böbrek aldolaz aktivitesi ve anormal pürin metabolizmasý gibi faktörler etkendir. Çevresel etkenler; aþýrý sýcaklýk ve nemde aþýrý sývý kaybý. Beslenme faktörleri ; aþýrý çið yeþil sebzelerin tüketimi kalsiyum oksalat taþlarýna, aþýrý protein ve hayvansal yað tüketimi ise ürik asit taþlarýna neden olabilir.
Kalsiyum taþlarýnýn oluþumunda barsaktan aþýrý kalsiyum emilimi önemli rol oynar. Böylece idrarda fazla kalsiyum çýkar ve kalsiyum içeren taþlar oluþur. Kalsiyum taþlarý oluþumunda diðer önemli bir etken de renal hiperkalsiüri denilen bir durumdur. Burada böbreklerden kalsiyum emilimi bozulur ve idrarla kalsiyum kaybý olur.Böylece kalsiyum taþlarý oluþabilir. Bu hastalarda paratiroid hormon ve D vitamini artar. Bu durum kan tahlili ile belirlenebilir.
Ürik asit taþlarýnýn oluþumunda ise asidik idrar, az miktarda idrar ve idrarda ürik asit artýþý gibi etkenler rol oynar. Gut hastalýðý, uzun süreli ishaller, kanda ürik asit yüksekliði ve aþýrý protein alýmý ürik asit taþlarýna neden olabilirler.
Bu durumun aksi olarak asit olmayan (alkali ) idrar ise struvit veya infeksiyon ( triple fosfat ) taþlarýna neden olabilir.
Taþ hastalýðý; aðrý, kanlý idrar, bulantý-kusma ve ateþ-titreme ile kendini gösterir. Böbrek taþlarýnda aðrý genellikle böðürdedir ve bu bölge hassastýr. Üst idrar yolu taþlarýnda ise aðrý böðürden kasýða ve ayný tarafta yumurtalýklara veya kadýnlarda genital organa yayýlýr. Mesane ( idrar torbasý ) taþlarýnda ise aðrý penise vurur ve þiddetli idrar þikayetleri görülür. Ateþ-titreme enfeksiyona iþarettir. Ýdrar kültürü alýnmalý, antibiyotik tedavisi baþlanmalýdýr.
Taný Ultrasonografi ve radyografik olarak konulur. Ýntravenöz ürografi üriner sistemde týkanma olup olmadýðý, fonksiyon kaybý veya gecikmesi olup olmadýðý hakkýnda fikir verir. Taþ, böbrekler ve idrar yollarý hakkýnda bilgi verir ve yapýlacak giriþimin þeklini planlamada yardýmcý olur. Bilgisayarlý tomografi taþ hastalýðýnda nadiren gerekir.
TAÞ HASTALIKLARINDA TEDAVÝ
6 mm çapýndan küçük taþlar genellikle kendiliðinden düþerler. Daha büyük taþlara ise yerine ve büyüklüðüne göre tedavi açýk veya kapalý cerrahi, taþ kýrma veya ilaç tedavisi olabilir.
CERRAHÝ TEDAVÝ
Baþlýca açýk cerrahi metodlarý;
pyelolitotomi (böbrek taþlarýnýn pelvis renalisten alýnmasý),
nefrolitotomi (böbrek taþlarýnýn böbrek parankimi açýlarak çýkartýlmasý),
üreterolitotomi (üreterden taþ alýnmasý),
sistolitotomi (mesaneden taþ çýkartýlmasý) .
perkütan nefrolitotomi ( böðür bölgesinden yaklaþýk 1 cm lik bir kesi ile girilen bir alet ile böbrek taþý çýkarýlýr)
üreterorenoskopik litotripsi ( idrar yolundan sokulan endoskopik cihaz ile taþ kýrýlýr veya basket ile alýnýr)
TAÞ KIRMA ( ESWL )
Þok dalgalarý; su ve yumuþak doku içinden minimal enerji kaybýyla ve çok az hasar yaparak geçerler, hedeflenen materyal üstünde mekanik etki yaparlar. Taþýn önce genleþip sonra küçük parçalara ayrýlmasýna yol açar. ESWL pek çok hasta tarafýndan iyi tolere edilmesine karþýn bazý yan etkilere yol açabilir. Bunlar arasýnda böbrekte kanama ve pýhtý oluþumu, pankreas enfeksiyonu, hipertansiyonun þiddetlenmesi, kalpte ritm bozukluklarý, bilirübinde artma vs. görülebilir. Özellikle çocuklarda akciðer kanamalarýna yol açabilir, mide ve duodenum ve kolon yaralanmasýna neden olabilir. 2 cm. çap büyüklüðüne kadar olan taþlar ESWL ile tedavi edilir . ESWL ile taþkýrma uygulamasý ortalama 30-45 dakika sürüp genellikle 1000-2000 þok uygulanýr. . Taþ büyüdükçe tatbik edilen þok dalgasý sayýsý da artar. Taþ boyutu arttýkca ESWL nin baþarýsý düþer. Taþlar tam kýrýlamaz veya taþ caddesi denilen ( kýrýlan parçalar üst üste dizilirler) týkanmaya yol açan bir durum görülür.
ÝLAÇ TEDAVÝSÝ
Hastada mevcut bozukluða göre bir kýsým taþ hastalýklarýnda uygulanabilir medikal tedaviler vardýr.
Hiperürikozüri olan hastalarda allopürinol 300-600 mg/gün kullanýlabilir. Sistin taþlarýnda idrar pH sýný 7.8 in üstünde tutmaya gayret edilmelidir. 12 gr/gün sodyumbikarbonat idrar alkalinizasyonu için yeterlidir, ayrýca günde 3-4 lt. sývý almalarý önerilir. Ýnfeksiyon taþlarýnda, uygun antibiyotik tedavi yapýlýr. Hiperparatiroidizm sözkonusu ise paratiroidlerin cerrahi eksplorasyonu gibi nedene yönelik tedavi uygulanabilir. Kalsiyum taþlarýnýn medikal tedavisinde; düþük kalsiyum, düþük oksalat içeren diyet, bol sývý alýnmasý yanýnda tiazid grubu diüretikler önerilir. Ýdrarda sitrat eksikliði sözkonusu ise sitrat oral yolla yerine konulabilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder