Bellegi Guclendirme

Bellegi Zayiflatan Etmenler

Animsama yetenegi, yas faktorunden bagimsiz olarak, kisiden kisiye buyuk farklilik gosterir. Johns Hopkins Universitesi Tip Fakultesi Bellek Hastaliklari Klinigi Baskani Dr. Barry Gordon'a gore animsama yetenegi sabit degildir; bu yetenegin tam kapasite ile calismasini engelleyen nedenler teshis edilmelidir. Bu nedenlerin basinda yuksek tansiyon, yetersiz uyku, asiri alkol, tiroid bezlerinin asiri veya az calismasi, depresyon, endise ve uyarici eksikligi gelir.

Bellegi zedeleyen diger bir etmen de asiri bilgi yuklemesidir. ''Eskiden dusunmeye zaman ayirabiliyorduk. Simdi bilgi bombardimani altindayiz''diye konusan Gordon, ''Bu bilgiler bize faks, telefon, e-mail, kablolu yayinlar ve gazeteler kanaliyla gonderiliyor. Bu bilgilerin bize ulasma hizi, bizim onlari ozumseme hizimizdan daha fazla oldugu icin pek cogu kayitlara gecmeden arada kaynayip gidiyor''diyor.

Stres de bellegi olumsuz yonde etkileyen onemli bir faktordur. Ozellikle kronik stres, dogrudan beynin kimyasal yapisini bozar. Koyu bir kahve gibi, stres de kisa vadede beynin enerjisini arttirir; adrenalin salgisini tetikler. Ancak bu ''savas ya da kac''mekanizmasi sureklilik kazanirsa zararli olmaya baslar.

Stanford Universitesi'nden sinirbilimci Robert Sapolsky, 30 dakika boyunca surekli salgilanan stres hormonlarinin, hipokampusa glukoz tasiyan molekulleri nakavt ettigini soyluyor. Dolayisiyla beyin enerjisinin bir kismini yitirir. Daha uzun suren stres durumunda, hormonlar aku asitinin yol actigi tahribat gibi noronlarin arasindaki baglantiyi tahrip ederek, hipokampusun kuculmesine zemin hazirlar.

Rockfeller Universitesi'nden sinirbilimci Bruce McEwen, bu konuda sunlari soyluyor: ''Kisa sureli stres durumunda bu tahribat duzelebilir. Ancak aylar ve yillar suren stres, hipokampal noronlari duzelmeyecek sekilde bozar.''

Bellegi Guclendirme Yollari

Oncelikle yeterli uyku ilk kosuldur. Ikincisi, stresi kontrol altina almaktir. Beyin, dolasim sisteminin insafina kaldigi icin kalbi yormayan bir yasam sekli de bellegi guclendirir. 1997 yilinda Madrit'te yapilan bir arastirma, yuksek bellek kapasitesi ile sebze, meyve ve lifli gidalardan olusan bir beslenme tarzi arasinda dogrudan bir iliski oldugunu ortaya cikartti. Bunun yanisira spor yapmanin da dolasim sistemini olumlu yonde etkiledigi biliniyor.

Bu arada Bati'da moda olan bellegi guclendirme egzersizlerinin ne denli yararli oldugu tartisma konusu. Uzmanlar, bu egzersizler yardimiyla dikkati yogunlastirma tekniklerinin ogretildigini belirtiyor. Ayrica E vitamini veya "Ginkgo Biloba" gibi takviye ilaclarin bellegi kuvvetlendirip kuvvetlendirmedigi konusunda henuz kesin bir kanit mevcut degil.

Ostrojen, bellegi guclendiren unsurlarin icinde en onemlisi. Bu hormonun bellegi ne kadar etkiledigi henuz bilinmiyor; ancak beyin fonksiyonlarini guclendirdigi bilinen bir gercek. Son yillarda yapilan arastirmalara gore, ostrojen takviyesi ozellikle sozel ve gorsel bellegi etkiliyor.

Diger calismalar ise ostrojenin, alzheimer hastaligina yakalanma riskini azalttigini gosteriyor. Bunun yanisira, nedeni bilinmemekle birlikte ostrojen, hipokampal noronlarin gelisimini hizlandiriyor. Ne var ki doktorlar, hormonun olumlu etkilerinin yanisira yan etkilerini de gozonunde bulundurmak zorunda. Ote yandan unutmanin da bazi durumlarda animsamak kadar onemli olduguna dikkat ceken uzmanlar, bellegi cok fazla zorlamanin da karsisindalar.