BObrek TaSi Neden OluSur ?

Bobrekler bel kemiginin iki yaninda, kaburgalarin hemen altinda yer alan, yumruk buyuklugunde, fasulyeye benzeyen bir cift organdir. Baslica islevleri kanin fazla suyunu ve artik maddelerini suzmektir. Bu maddeler idrar seklinde ureter denilen kanallarla bobrekten mesane�ye (sidik torbasi) aktarilir ve buradan da uretra yolu ile disariya atilir.


Bobrekler ayni zamanda 3 onemli hormonu da uretirler. Bunlar kemiklerde kirmizi kan hucrelerinin uretimini harekete geciren eritropoetin; kan basincini duzenleyen renin ve saglikli kemiklesme icin gerekli olan D vitamini
Bobrek Tasi Nedir:



Henuz tamamen anlasilamamis bazi sebeplerle normal idrarin iceriginde bulunan ozellikle urik asit ve kalsiyum gibi maddeler kristalleserek bobrek icinde tas olarak adlandirilan yapilari olustururlar. Tibbi adi Nefrolitiazis dir. Olusan bu taslar golf topu kadar buyuk olabilecegi gibi kum tanesi kadar kucukte olabilirler. Duzgun yuvarlak, sivri, asimetrik vs. cesitli sekillerde olabilirler. Cogu tas sari-kahverengi renklerdedir. Ancak kimyasal bilesimine gore bronz rengi, altuni veya siyah renkli taslar da olabilir.



Bazi taslar hic belirti vermeden bobrekte kalabilirler. Bazilari ise uretirler, mesane ve uretra boyunca yer degistirirler ve idrarla disari atilabilirler. Kucuk olan taslar herhangi bir belirti vermeden veya cok az bir rahatsizlikla disari atilabilirken daha buyuk olan taslar cok siddetli agrilara sebep olabilirler.Bazen de idrar gecisini onleyebilen tehlikeli tikanikliklar olusturabilirler.



Gorulme Sikligi:



Oldukca sik gorulen bir hastaliktir. Erkeklerin % 10-15 i, kadinlarin ise ortalama % 5 inde gorulur.Ilk olarak genellikle 20-30 yaslarinda ortaya cikar. Ozellikle erkeklerde bir kez tas olusmus erkeklerin 2/3 unde ortalama 9 yil icinde tas tekrarlamaktadir.



Sebepleri:



Bobrek tasini olusturan sebepler kesin olarak bilinmemektedir. Bazi arastirmacilar icilen suyun cok fazla sert (kalsiyum sulfat icerigi fazla) veya cok fazla yumusak (sodyum karbonat icerigi fazla) olmasinin etki edebilecegini soylemektedirler. Asiri alkol tuketimi, gut hastaligi da asiri tas olusumuna sebep olabilir.Bazi arastirmacilar ise asiri sivi kaybina neden olan sicak iklimlerde bobrek tasinin daha sik rastlandigini, bir baska grup birtakim ozel yiyeceklerin bobrek tasina neden oldugunu iddia etmektedir.



Supersaturasyon teorisi: ( asiri doygunluga bagli kristallesme teorisi.) En yaygin teoridir. Vucudun susuz kalmasina bagli olarak idrar daki sivi orani ile cozunen kati maddeler arasinda dengesizlik olustuguna inanilir. Bu cozunmus artik maddeler ile asiri yuklenen idrar bir noktada doygunluga ugrar ve bu noktadan sonra artik maddeler yavas yavas birikerek kristalizasyona ve tas olusumuna sebep olur. Bu nedenle tas olusumunu engellemek icin cok miktarda su icilmesi onerilir.



Inhibitorler: Normal idrar kristallesmeyi engelleyen inhibitorleri icermektedir. Bir teoriye gore bazi kisilerde bu inhibitorler yeterli gorevi yapamamakta , kristallesmeyi ve dolayisiyla tas olusumunu engelleyememektedir.



Bobrek Taslarinin Tipleri:



Bobrek taslari kimyasal icerik olarak farkliliklar gosterir.



*Kalsiyum Taslari:



Tum bobrek taslarinin yaklasik % 70-80 i ya kalsiyum oksalat, veya kalsiyum fosfat ya da her ikisinin bilesiminden olusur. Kalsiyum dis ve kemik sagliginda onemli rol oynar ve normal diyette bulunur. Kalsiyumun fazlasi idrar yolu ile ile vucuttan uzaklastirilir. Kalsiyum taslari hiperkalsiurili ( idrarda asiri kalsiyum bulunmasi) kisilerde olusmaktadir.



Kalsiyum tasi olusan hastalarin % 40 inda sebebi bilinmeyen ailevi gecisli kalsiyum ����bolizmasi bozuklugu vardir.Ender olarak da kalsiyum ����bolizmasini harekete geciren parotiroid hormonunu asiri miktarlarda ureten paratiroid bezi tumoru sebep olmaktadir. Furasemid gibi diuretikler, kalsiyum bazli antasitler ve steroidler de hiperkalsiuri ye neden olabilmektedir. Ayni zamanda bazi barsak hastaliklari, A ve D vitamininin cok yuksek miktarlarda alinmasi, et, tavuk, balik gibi yiyeceklerin asiri alinmasi da sebep olabilmektedir.



Diyette B vitamininin cok az veya C vitamininin cok fazla olmasi ile kalsiyum oksalat taslarinin olusumu arasinda bir iliski kurulmaktadir.



*Urik Asit Taslari:



Urik asit vucutta protein yikimi sonucu normal olarak olusur ve idrarla atilir. Ancak bazi kisilerde ozellikle erkeklerde urik asit bobreklerde ve eklem yerlerinde birikebilir. Eklemlerde urik asit birikmesi ailevi gecisli olan gut hastaliginda gorulur. Bobreklerde birikmesi ile de urik asit taslari olusur.



Bobrek taslarinin % 5-23 u ( ozellikle cogunlukla erkeklerde olmak uzere) urik asit taslaridir. Urik asit taslarinda genetik faktorlerin de rol oynadigi one surulmektedir. Yuksek proteinli ( ozellikle et urunleri fazla ) diyet alanlarda urik asit tasi olusma olasiligi artmaktadir.



*Enfeksiyon taslari:



Tum taslarin yaklasik % 20 sini olustururlar. Idrardaki urenin bakteriler tarafindan bozulmasi ile asidiklesen idrarda olusan amonyak ve magnezyumun kristallesmesi enfeksiyon taslarina neden olmaktadir. Uriner sistem enfeksiyonu gecirmeye daha yatkin olan kadinlarda erkeklere oranla daha sik rastlanmaktadir.



*Sistin Taslari:



Sistin sinir kas ve bazi dokularin yapi taslarindan olan aminoasitlerden biridir. Ender gorulen ailevi bir hastalik olan sistinuri de bobrekler de sistin taslari olusur. Tum taslarin % 1-2 sini olusturmaktadir.



Belirtiler:



Bobrek taslari zaman icinde yavas yavas olusurlar. Zaman zaman kucuk belirtiler verebilirler. Ancak belli bir boyut ve pozisyona ulastiginda ani olarak belirtiler ortaya cikar.



Henuz yeterince buyuk olmayan ve bobrek fonksiyonlarina zarar vermemis "sessiz" olan taslar rutin rontgen



incelemesi esnasinda ortaya cikabilir.Bazen bu sessiz taslar bobrek fonksiyonunu bozana kadar farkedilemeyebilir ve bobrekte kalici hasarlar olusabilir. Bazen sirt agrisi, kas agrisi sanilabilen kucuk belirtiler verirler. Bu tur hastalarda sik sik idrar yollari enfeksiyonu gelisir. Ancak en klasik belirtisi tasin bulundugu bolgede yaptigi irritasyona veya tikanikliga bagli olarak olusan ve renal kolik adini alan siddetli agrilardir.



Renal kolikte agri aniden, genellikle gece veya sabaha karsi gelir. Akut apandisit veya barsak kokenli agrilarla karisabilir. Agri belde, iki yanda veya mide bolgesi ve kasikta baslayabilir.Erkeklerde testislere veya penise yayilabilir. Agri ,ile birlikte mide bulantisi, kusma, titreme, ates gorulebilir. Hasta huzursuzdur. Bir oturur, bir kalkar, siddetli idrar yapma istegi ve idrar yaparken yanma olusur.



Bobrek taslarinda gorulen bir diger klasik belirti ise hematuri olarak adlandirilan idrara kan hucrelerinin karismasidir.Bu kan hasta tarafindan ciplak gozle gorulebilecegi gibi ancak mikroskopla gorulebilecek tarzda az da olabilir. Idrar genellikle koyu renkli, bulaniktir ve bazen kokulu olabilir.



Tani:



Genellikle sikayetlerinizi dinleyen doktor idrar da kan hucrelerinin de gorulmesi ile tani koyabilir. Sikayetlerin tas nedenli oldugunu dogrulamak uzere rontgen tetkiki veya ultrasound tetkiki isteyecektir.Boylece tasin boyutu, sekli ve yeri konusunda bilgi sahibi olacaktir. Kan ve idrar tahlilleri ile de tasin kimyasal yapisi, idrarda kan olup olmadigi ve enfeksiyon bulunup bulunmadigi hakkinda bilgi sahibi olacaktir.



Yapilacak rontgen tetkiki direk karin filmi veya IVP adi verilen ve damardan bir ilac verilerek gerceklestirilen ozel bir rontgen olabilir. Tum taslar rontgen filmi ile gorulemez. Bu gibi taslarin gorulmesinde ultrasound yararli olacaktir. Ancak ultrasound da da cok sisman hastalarda ve 3 mm nin altindaki taslarda basarili sonuclar alinamayabilir.



Rontgen filminde diger kemik yapilari ile karisan taslarda komputerize tomografi istenebilir.



Korunma:



Bol su icin: Daha once tas dusurmus kisilere tekrar tas olusumunun engellenmesi icin bol su icmesi onerilir. Ozellikle sicak yaz gunlerinde icilen su miktarinin arttirilmasi gerekir. Idrarda kristalizasyonun engellenebilmesi ve tas olusumunun engellenebilmesi icin en azindan 8 bardak su icilmesi gerekir. Hastalar cikardiklari idrarin renginden aldiklari sivinin yeterli olup olmadigini anlayabilirler. idrarin renginin acik olmasi suyun yeterli oldugunu, koyu olmasi ise yetersiz oldugunu gosterir. Ayrica bol su icilmesi idrar yollari enfeksiyonlarini da onleyici bir rol oynar.



Diyetinizde kalsiyum ve oksalat miktarlarini kisitlayin: Daha once tas dusurmus bir kisinin idrar testlerinde kalsiyum orani yuksek cikiyorsa diyetindeki kalsiyum ve oksalati kisitlamalidir. Kalsiyum iceren antasitleri kullanmamali, kalsiyum iceren sut ve sut urunlerini kisitlamalidir. Son zamanlarda bu konu tartismali hale gelmistir. Ayrica cay, kahve, cikolata, fistik, ispanak, pancar gibi oksalat icerigi yuksek gidalari da kisitlamakta fayda vardir.



Ancak diyetteki kalsiyumun azaltilmasi her hastada yararli olmayabilir. Idrarinda oksalat miktari artmis kisilere kalsiyum tavsiye edilebilmektedir. Her hasta da kosullarin degisik olacagi goz onune alinmali, diyet doktorunuz veya diyetisyen tarafindan ayarlanmalidir.



Et ve et urunlerini azaltin: Bu sadece tas olusmasini engellemekle kalmaz genel sagliginiz acisindan da olumlu etki yapar. Hayvansal proteinlerin azaltilmasi vucuda kalsiyum girisini ve urik asit atilimini azaltacaktir.



Tuz tuketimini azaltin: Tuz idrara cikan kalsiyumu arttirir. Ayrica hipertansiyon riskini de azaltmis olursunuz.