Psikiyatri bilimi, "yetiskinlerde hiperaktiflik" tanimlamasini 7-8 yildir kabul etmis durumda. Son yillarda vakalarin artmis olmasi buna baglaniyor. Psikiyatri uzmanlarinin izlenimlerine gore, cocuklardaki hiperaktivite ile yetiskinlerdeki hiperaktivite genel hatlariyla birbirine benziyor. Fakat yetiskinlerde daha cok dikkat eksikligi olarak ortaya cikiyor.
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, "Ornegin hizli araba kullanan kisiler de genelde hiperaktiftir" diyor ve hiperaktif yetiskinlerin ozelliklerini soyle siraliyor: "Birden bire yola firlarlar, konusurken akillarina ilk geleni soylerler, ilk duyduklarina inanma egilimindedirler. Bu kisiler hareketli, yani kipir kipirdir; beklemeyi sevmezler. Bekletilmeleri durumunda huzursuz olurlar ve bulunduklari mekanda bir seyleri karistirirlar, surekli bir seylerle oyalanmak isterler. Hiperaktiflerin dokunmayla ogrenme zekalari yuksektir. Uzun sure oturmayi sevmezler; sinema veya tiyatroda pek oturamazlar, otursalar bile kapiya yakin yerlerde otururlar. Bir eylemi yapiyor olmaktan cok, onun rituelini severler. Fanatik futbol hayranlari arasinda hiperaktif coktur. Cok fazla soz keserler, sadece kendileri konusmak isterler.
Arkadaslari arasinda aceleci olarak bilinirler. Zekiyseler, zekalari ortalamanin uzerinde olur. Bu kisiler kritik bilgiye cabuk ulasirlar ve eger cabuk karar verirlerse iyi sonuc alabilirler. Riski sevdikleri icin hata da yapabilirler. Ticarete atilip genc yasta basarili olanlar, eriskin hiperaktifler arasinda coktur. Riski sevdikleri icin maceraya da duskundurler. Doga sporlarina merakli olurlar. Tahammul gosteremedikleri icin isteklerinin hemen olmasini beklerler.
Kadinlardaki hiperaktivite, daha cok bilincsiz alisveris olarak ortaya cikar. Onlerine gelene asik olurlar. Duygularini kontrol edemezler; mantiklari ile durtuleri arasinda sorun olur. Bir diger onemli ozellikleri, fevri-tepkisel olmalaridir. Konusurken birden tepki verirler. Sonucunu dusunmeden tepki verdikleri icin yakinlarini incitme olasiliklari yuksektir."
Hiperaktivite ve yaraticilik
Prof. Dr. Nevzat Tarhan, beyinde hiperaktivite geni ile yaraticilik geninin komsu oldugunu belirtirken, "Bu kisilerin bireysel yaraticiliklari da yuksek oluyor" diyor. "Bakarsiniz, hic kimsenin dusunmedigini dusunur ve gorurler. Bu nedenle bazi akademisyenler, yaraticiliklari olmesin diye hiperaktifleri tedavi etmeye yanasmazlar. Mesela bircok bilim adami hiperaktiftir. Hiperaktif kisiler radikaldir de. Ornegin, Che Guevara muhtemelen hiperaktifti. Bu kisiler idealleri icin rahatlikla kendilerini ortaya atarlar. Edison ve Einstein da boyleydi mesela. Girisimcidirler ayni zamanda. Hesaplanamayan risklere girerler. Lider ozellikleri tasirlar. En tipik davranislarindan biri, yerinde duramadiklari icin koltugun ucunda oturmalaridir. Bu kisiler uyum bozuklugu yasamiyorsa, bu durum hastalik olarak kabul edilmiyor ve tedavi etmiyoruz."
Hiperaktivitenin nedenleri
Eskiden tanimlanmadigi icin pek bilinmeyen, kisilik ozelligi olarak kabul edilen yetiskin hiperaktifliginin sorumlusu, beynin on bolgesinde bulunan "dopamin" maddesinin az salgilaniyor olmasidir. "Yetiskin hiperaktiflerde, beynin on belgesinde, 'dur-dusun-yap' mekanizmasi tam olarak calismiyor" diyor Dr. Tahran ve ekliyor: "Duruyor ve yapiyorlar. Dusunmeden konusmalari da bu yuzden. Hiperaktif kisiler uzerinde yapilan arastirmalarda goruluyor ki, tansiyon sorunu cok yasiyorlar, erken yipraniyorlar ve kalp krizi gecirme olasiliklari normal kisilere gore bes kat fazla."
Yillardir cocuk psikiyatrisi uzerine calisan Psikiyatr Dr. Yanki Yazgan da hiperaktivitenin cocukluk cagina dayandigina dikkat cekerken, hiperaktivite ile birlikte seyreden dikkat eksikliginin, cevresel faktorlerle bir araya geldiginde, bir ruhsal bozukluk olarak ortaya cikabilecegini belirtiyor. Yazgan'in izlenimlerine gore, kimi zaman icine dogulan ortamlar, sorunsuz cocuklari bile ruhsal sorunlu hale getirebiliyor.
(Tempo online,11.08.2004.Fusun Saka)
Yetiskinlerde hiperaktivitenin belirtileri
-Yerinde duramaz,gergin ve sinirlidir.Uzun sure gazete kitap okuyamaz.
-Duygulari inisli cikislidir kendisini iyi_kotu hissetme arasinda dalgalanir.
-Zamani iyi kulllanamazlar.
-Ofkelilik yuksektir ,kontrolu kolay kaybederler.
-Stres karsisinda kolay pes ederler.
-icki ve sigaraya yatkindirlar, kontrolsuz kullanirlar.
-Bir arada bir kac isle ugrasirlar ve bitirmede gucluk cekerler.
-Klasik yasamdan nefret ederler ,herkesin izledigi kurallar hoslarina gitmez
-Sik sik parmak citlatirlar,ayaklarini sallarlar.
-Cok konusmayi sever veya soz keserler.
-Unutkandirlar esyalarini kaybederler;sigara ,gozluk,anahtar..vb
-Tehlikeyi ,riski severler.
-Yasalarla ozellikle trafikle baslari derde girer.
-Kolay mutlu olmazlar.
-Dinlenmeyi sevmezler.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder