Uyaricilar

Hazirlayan: Doc. Dr. Rustu Guner
Ankara Universitesi Tip Fakultesi Spor Hekimligi Anabilim Dali
guner@dialup.ankara.edu.tr



Yorgunluk iste, sinifta, stadyumda ya da sahada performansin dusmanidir. Dinlenme, yeterli uyku ve uygun bir diyetle bu dusmanla savasilabilir. Bazilari ise bu savasi bastan kaybettiklerini dusunurler ve pes ederler. Bazilari ise bu savasi kazanmak icin uyarici madde kullanirlar.

Uyaricilar merkezi sinir sistemi uzerine dogrudan etkiyle uyarim yapan maddelerdir. ����bolizma hizina, beyin, omurilik ve kalp uzerine uyarici etkileri vardir.Uyaricilar siniflamasi icinde yer alan efedrin, psodoefedrin, fenilpropanolamin gibi maddeler grip ilaclarinda da bulunabilirler.

Bircok sporcu icinde yasakli madde oldugunu bilmeden aldigi ilaclar yuzunden ceza almistir. Karsilasma oncesi ilac kullanmadan once mutlaka ilacin yasakli madde icerip icermedigi kontrol edilmelidir.

UYARICILAR

Amineptine Amfepramone Amiphenazole Amphetamine Bambuterol Bromantan Caffeine* Carphedon Cathine** Cocaine Cropropamide Crotethamide Ephedrine** Etamivan Etilamphetamine Etilefrine Fencamfamin Fenetylline Fenfluramine Formoterol Heptaminol Mefenorex Mephentermine Mesocarb Methamphetamine Methoxyphenamine Methylenedioxyamphetamine Methylephedrine** Methylphenidate Nikethamide Norfenfluramine Parahydroxyamphetamine Pemoline Pentetrazol Phendimetrazine Phentermine Phenylephrine Pheylpropanolamine** Pholedrine Pipradol Prolintane Propylhexedrine Pseudoephedrine** Reproterol Salbutamol*** Salmeterol*** Selegiline Strychnine Terbutaline***

Amineptin Amfepramon Amifenazol Amfetamin Bambuterol Bromantan Kafein* Karfedon Katin** Kokain Kropropamid Krotetamid Efedrin** Etimivan Etilamfetamin Etilefrin Fenkamfamin Fenetillin Fenfluramin Formoterol Heptaminol Mefenorex Mefentermin Mezokarb ����mfetamin Metoksifenamin Metilenedioksiamfetamin Metilefedrin** Metilfenidat Niketamid Norfenfluramin Parahidroksiamfetamin Pemolin Pentetrazol Fendimetrazin Fentermin Fenilefrin Fenilpropanolamin** Foledrin Pipradol Prolintan Propilheksedrin Psodoefedrin** Reproterol Salbutamol*** Salmeterol*** Selejilin Striknin Terbutalin***

ve benzeri maddeler. * Idrarda kafein yogunlugu 12 mikrogram/mililitreden fazla oldugunda doping kabul edilir. ** Idrarda katin yogunlugu 5 mikrogram/mililitreden fazla oldugunda doping kabul edilir. Idrarda efedrin ve fenilefedrin yogunluklari 10 mikrogram/mililitreden fazla oldugunda doping kabul edilir. Idrarda fenilpropanolamin ve psodoefedrin yogunluklari 25 mikrogram/mililitreden fazla oldugunda doping kabul edilir. *** Astim ve egzersize bagli astim hastaligini onlemek ve/veya tedavi etmek amaciyla inhaler kullanimina izin verilebilir. Bu maddeleri inhaler olarak kullanabilmek icin onceden ilgili kurullara yazili olarak basvurmak ve astim ve egzersize bagli astim hastaligini doktor raporlariyla belgelemek gereklidir.

Uyaricilarin sporda kullanimi Uyaricilar sporcular tarafindan uyanikligi, konsantrasyon gucunu artirdigi ve yorgunlugu geciktirdigi gerekcesiyle kullanilir. Uyaricilarin yan etkileri Uyaricilarin yan etkileri, doza, sureye ve kullanim sikligina baglidir. Dusuk dozlarda bile yan etkiler gorulebilir, yuksek dozlarda olumsuz etkiler daha da belirgindir. Kalp ve diger hayati organlarin duzenli calismasi bozulabilir. Uzun sure ve sicak ortam gibi ciddi kosullarda spor yapildiginda yan etkiler siddetlenir. Uzun sure kullanimda ayni etkiyi alabilmek icin dozu artirmak gereklidir. Cunku bu tur maddelere zaman icinde tolerans gelisir.

Uyaricilarin Yan etkileri

- Ofori - Aliskanlik - Ilaca tolerans - Huzursuzluk - Sinirlilik - Uykusuzluk - Halusinasyonlar - Delirium

- Paranoid psikoz - El titremesi - Ates - Agiz kurulugu - Istah kaybi - Koordinasyon bozuklugu - Kalp ritm bozukluklari - Kan basincinda artis

Kafein Kafein cay, kahve, cikolata, kolali icecekler ve ilaclarda degisik oranlarda bulunur. Dogal besinlerde bulunmasi nedeniyle doping kontrollerinde idrarda 12 �gr/ml�ye kadar kafein saptanmasi normal, bunun uzerinde bulunmasi doping olarak kabul edilir. Hem cay ve kahve gibi iceceklerdeki kafein miktarinin hazirlama sekline gore farklilik gostermesi, hem de kafein ����bolizmasinin bireysel degisiklik gostermesi, dusuk dozlarda alinan cay ve kahvenin bile bazi kisilerde kafeinin 12 �gr./ml�lik idrar duzeyine kolaylikla ulasmasina neden olabilmektedir. Bu yuzden sporcularin kafein iceren besinleri tuketirken dikkatli olmalari gereklidir.
Kafeinin Sporda Kullanimi Kafein merkezi sinir sistemini uyarici, yag ����bolizmasini ve kas kasilmasini artirici etkisi nedeniyle sporda kullanilmaktadir. Bu etkiler yorgunlugu geciktirir, dayanikliligi ve reaksiyon hizini artirir.


Kafeinin Yan etkileri

- Aliskanlik - Sinirlilik - Huzursuzluk - Uykusuzluk - Depresyon - Basagrisi - Migren

- El titremesi - Kalp ritm bozukluklari - Kalp atim hizinda artis - Vucut sicakliginda artis - Kas agrilari - Idrar miktarinda artis

Kokain Kokain sporcular tarafindan ofori hissi verdigi ve uyarici oldugu gerekcesiyle kullanilir.

Kokainin Yan etkileri

- Bagimlilik - Ofori - Saldirganlik - Halusinasyonlar - Paranoya - Basagrisi - Korluk

- Beyin Kanamasi - Koma - Kalpte ritm bozukluklari - Koroner damarlarinin tikanmasi - Vucut sicakliginda artis - Karaciger zehirlenmesi