Saatlerce TV seyreden cocuk fenalastiEvlerin bas kosesine kurulan hayal aynasinin zararlari yeniden tartiymaya acildi. 10 yasindaki Ogeday Sakarkaya�nin asiri TV seyretmesi sebebiyle sara nobeti gecirmesi yeni bir tartisma baslatti.Televizyon ve bilgisayar karsisinda saatlerce vakit gecirmenin insan psikolojisi ve aile yapisi uzerindeki olumsuz etkileri biliniyor. Ancak 10 yasindaki Ogeday Sakarkaya'nin asiri televizyon seyretmesinden dolayi sara (epilepsi) nobeti gecirmesi �kara kutu'nun zararlari uzerine yapilan tartismalara yeni bir boyut kazandirdi. 12 Eylul 2005 sabahi Ogeday kriz gecirmeye baslar. Yerde vucudu kaskati titrerken gozbebekleri kaybolur, nefes almakta zorlanir ve agzinda kopukler olusur. Hemen hastaneye kaldirilan kucuk cocuga, testlerin ardindan epilepsi teshisi konulur ve ilac tedavisi baslatilir. Baba Cengiz Sakarkaya, oglunu Uludag Universitesi Tip Fakultesi Cocuk Sagligi ve Hastaliklari Anabilim Dali Baskani Prof. Dr. Mehmet Okan'a goturur. Ogeday'in TV ve bilgisayar ekranina uzun sure baktigi icin sara hastasi oldugunu belirten Okan, hastaligin ortaya cikis surecini soyle anlatiyor: �Turkiye'de cogunlukla 50 hertz TV kullaniliyor. Cocuklarin beyni 50 hertz TV monitorlerdeki resim kaymalarini daha kolay algiliyor. Beyin, istem disi bu atlamalari takip ettigi icin yoruluyor. Yorulan beyin daha sonra bir bosalma istegiyle vucuda nobet gecirtiyor.�
Mehmet Okan'in aksine epilepsinin genellikle sebebinin bilinemedigine dikkat ceken Memorial Hastanesi'nden Norolog Dr. Abdullah Ozkardes ise ekran karsisinda bir cocugun nobet gecirmesinin frekanstan cok isik duyarliligi ile ilgili oldugunu savunuyor. Ozkardes, �Epilepsinin isiga duyarli bir turu var. Olay, elektrik frekansindan cok, epileptik hucrelerin isiga duyarli olmasina baglidir.� diyor. Norolog Prof. Dr. Adnan Yuksel de TV seyretmenin epilepsi hastaligini olusturan risk faktorlerinden biri oldugunu kaydetti. Yuksel, �Eger bu cocuk TV'nin ve bilgisayar monitorunun etkilerine bu kadar maruz kalmasaydi hastalik da tetiklenmeyecekti.� ifadesini kullaniyor.
Oglunun oyun oynadigi TV�nin de 50 hertz oldugunu belirten Cengiz Sakarkaya, �Yavrularimizin sagliklarini elimizde olmadan veya bilmeden tehlikeye atiyoruz. Hastaligin baslamasinin uzerinden 6 ay gecti. Ilac tedavisi ve koruma tedbirlerimiz oglumuzun bir daha nobet gecirmesini engelledi. Kontrollerimize ve koruma tedbirlerine devam ediyoruz. Simdi yasamimizda daha bilincli ve daha dikkatliyiz.� diyor.
Sara hastaligini tetikleyen baska bir unsurun da kafeinli icecekler olduguna dikkat ceken Prof. Dr. Okan, �Ozellikle cocuklarin cok fazla tukettigi kola beyne cok zarar veriyor. Kafeinli iceceklerden, kola ve enerji iceceklerinden cocuklari uzak tutmak gerekiyor. Yanip sonen disko isiklari da beynin kriz gecirmesine sebep olabilir. Buna benzer isiklari evde karanlikta veya los isikta izlenilen TV veya bilgisayar oyunlari olusturuyor. Televizyonun en az 3 metre yakinlikta ve aydinlik ortamda izlenmesi gerekli. TV izlerken hizli hizli �zap�lamak da sarayi tetikleyebilir. Bilgisayar da cocuklar icin gunde en fazla 20 dakika ile sinirlanmali.� diyor.
Hastaligin baslamasinin uzerinden 6 ay gecti, ilac tedavisi ve koruma tedbirler sayesinde Ogeday Sakarkaya bir daha nobet gecirmedi. Sakarkaya ailesi, kontrollere ve koruma tedbirlerine devam ediyor.
TV kesinlikle yakindan izlenmemeli
Televizyon ve bilgisayar monitorlerinin yuksek gerilimli tupler nedeniyle yuksek elektrik alani olusturduklarini belirten Istanbul Teknik Universitesi Elektrik Muhendisligi Bolumu Ogretim Uyesi Prof. Dr. Aydogan Ozdemir, yuksek elektrik alaninin kan dolasimini etkiledigini soyluyor. Ozdemir su bilgileri veriyor: �Hertz frekansin olcusudur. Saniyedeki titresim sayisini belirtir. Bir TV veya bilgisayar monitorunun 50 hertz veya daha farkli ozellikte olmasi sehir sebekesinin frekansiyla ilgilidir. Ornegin, Avrupa ve Turkiye�de 50 Hz. ABD�de 60 Hz. kullanilir. Bu frekans TV veya bilgisayarin calisma ilkesini degistirmez. TV ve bilgisayar monitorleri yuksek elektrik alani olusturur. TV izleme mesafesi genelde 2-3 metreden az olmadigi icin pek ciddi sorun olmaz. Daha yakin mesafede olunmasi nedeniyle monitorler daha zararli olabilir. Giderek kullanimi artan likit kristal monitorler sayesinde bu sorun da ortadan kalkacaktir. Su an icin yapilacak sey ekrana yakin oturmamak ve cok uzun sure ekran karsisinda kalmamaktir. Beyne yakin calisan ve yuksek elektrik ve manyetik alan ureten cihazlar insan sagligi icin zararli olabilir. Bu anlamda en kritik olanlari sac kurutma makineleri, elektrikli battaniyeler vb.�dir. Cep telefonlari yuksek frekansta calistiklari icin etkileri digerlerinden farkli olabilir. Camasir ve bulasik makineleri guclu donanimlar olmalarina karsin cok yakinda ve surekli bulunulan cihazlar olmadigi icin riskli degildir. Yapilabilecek sey surekli bu tip cihazlarla ic ice olmamaktir.�
Saranin farkli sebepleri vardir
Sara (epilepsi), tekrarlayan nobetlerle gecici bilinc kayiplarina neden olan bir durumdur. Sara, beyin tumorleri, dogustan olusan bozukluklar, tiroid bezinin hastaliklarinda, beslenme bozukluklarinda olusabilir. Beyin ameliyatlarindan sonra ortaya cikabilir. Beyne yeterli kan gitmesini engelleyen durumlarda beyin dokusundaki besin maddeleri ve oksijen azalir. Bu da beyin hucrelerinde hasara neden olur ve sara krizi olusur. Sara hastaliginin kesin teshisi, sara nobetinin direkt olarak hekim tarafindan gozlenmesi ile konulur. Teshiste EEG denilen ve beyin elektrik dalgalarini olcen bir tetkikten de yararlanilir. Tedavi icin bayilmayi engelleyici cesitli ilaclar vardir.
Cocuklar 2 saatten fazla TV izlememeli
Anne ve babalar model olusturmak adina kendileri icin televizyon izleme surelerini kisitlamalidir. Ebeveynler, kendi hayatlari ve toplumsal degerleri ile televizyon dunyasi arasindaki farki ogretmek icin cocuklari ile birlikte televizyon izlemelidir. Cocuklar gunde 2 saatten fazla televizyon izlememelidir. Izlenecek programlar onceden secilmeli, secilen program bittiginde televizyon kapatilmalidir. Cocugun odasinda televizyon bulunmamalidir. Cocuklar icin hazirlanmis video ve CD'ler incelenmeden alinmamalidir. Cocuklara televizyon yerine kitap, hobi ve spor gibi secenekler sunulmalidir.
Dr. Abdullah Ozkardes*: Isiga duyarlilik epilepsi sebebi olabilir
Ekran karsisinda cocugun nobet gecirmesi frekanstan cok isik duyarliligi ile ilgili. Foto-sensisitif epilepsi yani isiga duyarli epilepsi diye bir epilepsi turu var. Olay, elektrik frekansindan cok, epileptik hucrelerin isiga duyarli olmasina baglidir. Epilepsinin genellikle nedeni bilinemez. Bu idyopatik epilepsidir ve cogunlugu bunlar olusturur. Bunlarda sebep ne ise ona gore tedavi yapilir. (*) Norolog, Memorial Hastanesi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder