Nezle ve gripte C vitamini efsanesi!!!!!

C vitaminin hangi hastaligi yararli oldugu h�l� tartisiliyor.
Son 40 yildir, basta ABD olmak uzere pek cok ulkede, insanlar su ve ekmek gibi vitamin kullanir oldular. Bu arada bilim adamlari tarafindan C vitamininin grip, nezle ya da diger hastaliklarda etkisi uzerine pek cok bilimsel calisma yapildi







Nezlede, gripte, hatta henuz ulkemizde hastasi olmayan kus gribinde C vitamini tabletleri tamamlayici bir ilac olarak oneriliyor ve recete ediliyor. Acaba, C vitamini gercekten grip ve nezle gibi enfeksiyonlarin tedavisinde ve korunmasinda etkili mi? Bu soruyu yanitlamaya, 40 sene oncesine giderek, unlu bilim adami Linus Pauling'in bu alandaki calismalarini ele alarak baslayalim.
Yeryuzundeki iki Nobel odulu sahibi tek bilim adami olan Pauling, C vitamininin soguk alginligi, nezle ve pek cok baska hastalikta yararli oldugu kanisinin yaratilmasinda kuskusuz en fazla rolu olan kisi. Pauling, 1968 yilinda C vitamininin (askorbik asit) cok yonlu etkilerinden yola cikarak deneysel ve klinik literaturu birlestirmeye basladi. Yayinlanmis calismalar ve kendi deneyimlerinden yola cikarak soguk alginligi ve nezlede yuksek dozlarda C vitamininin koruyucu ve hastaligi iyilestirici ozellikleri oldugunu ileri surdu. Pauling 1970 yilinda yazdigi 'C Vitamini ve Nezle' baslikli kitabinda, 1000 mg C vitamini alanlarin nezleye yuzde 45 daha az yakalanacagini acikladi ve bu kitabi kisa surede en cok satan kitaplardan biri oldu. Bu arada gunluk C vitamini ihtiyacinin 60 mg oldugunu hatirlatalim. Alti yil sonra yazdigi 'C Vitamini, Grip ve Nezle' baslikli kitabinda daha yuksek dozlarin daha yararli olacagi iddiasini surdurdu. Vitaminler ve mineralleri ortomolekul, yani dogru molekul olarak tanimladi. Daha sonra yillar icinde elestiriler alsa da C vitamininin ek olarak kanser, kalp hastaliklari, diger enfeksiyonlar ve yaslilikla iliskili sorunlarda etkili olacagini ileri surdu. Bu alanda ucuncu kitabi 'C Vitamini ve Kanser' adini tasiyordu (1979) ve yuksek dozlarda C vitaminin kansere karsi da etkili oldugunu iddia ediyordu. Ayrica C vitaminine ek olarak E ve B vitaminlerinin de kullanilmasi gerektigini soyledi. Bu iddialar, donemin hekimleri tarafindan uydurukculuk (quackery) olarak gorulurken, 83 yasinda yazdigi 'Nasil Daha Iyi Hissedilir ve Nasil Daha Uzun Yasanir?' isimli kitabinda (1986), yuksek doz vitaminlerin alinmasinin saglikli ve uzun yasam icin gerekli oldugunu ileri suruyordu.




Su gibi vitamin
Son 40 yildir, basta ABD olmak uzere pek cok ulkede, insanlar su ve ekmek gibi vitamin kullanir oldular. Bu arada baska bilim adamlari tarafindan C vitamininin grip, nezle ya da diger hastaliklarda etkisi uzerine pek cok bilimsel calisma yapildi. Bu calismalarin buyuk cogunlugu C vitamininin artik yayginlasmis olan kaninin aksine yararli olmadigini ortaya koyuyordu. Arada ise, tek tuk C vitamini lehine yayinlar cikiyordu. Nihayet bu yil, nezle ve gripte C vitamini etkisini arastiran son 65 yilda yapilmis 55 arastirmayi kapsayan bir calisma yayinlandi. Bu calisma, 1940 yilindan bu yana, gunde 200 mg uzerinde C vitamini verilerek yapilan arastirmalarin taranmasina dayaniyordu. Birkac istisna disinda genel olarak alinan C vitaminin hastaligin suresini kisaltmadigi, belirtileri iyilestirmedigi belirtiliyordu. Sadece bir calismada, cok ozel kosullarda asiri soguk ve fiziksel zorlamaya maruz kalan kisilerde, koruyucu olarak alinan C vitaminin yararli olabilecegi saptanmisti. Ancak, bir kayak okulundaki cocuklari kapsayan bu calismanin sonuclari tum topluma genellenemezdi ve bu alanda calismalar surdurulmesi gerekiyordu.
Yuksek doz C vitamininin, cesitli kanser turlerinde yararli olmadigina dair cok sayida bilimsel yayin var ve konu halen tartismali. Pauling'in C vitamini ve benzer molekuller ureten firmalar ile yakin iliskide oldugu baska bilim adamlari tarafindan one suruldu, Pauling akademik cevrelerde sikca elestirildi. En azindan, ilac firmalarinin onun sayesinde milyarlarca dolar kazandiklari acikti. Diger yandan, yuksek doz vitaminler sonucunda ortaya cikan yan etkilerin hesabi tutulmamisti.
Konumuz C vitamini ama merakli okurlar icin deginelim, nezle ve grip icin en cok onerilen diger tamamlayici molekuller cinko ve Amerika'da yetisen bir bitki olan ekinazya. Ne yazik ki, bu molekullerin de nezle ve gripte etkili olduklari kanitlanamadi. Hatta, cok yeni olarak, ekinazyanin etkisizligini gosteren guclu bir calisma yayimlandi. Enfeksiyon alaninda C vitamini kullanimi fikri curutuldu ama her ne kadar uydurukculukla suclansa da renkli bilim adami Linus Pauling'ten ogrenecegimiz baska seyler var.
Linus Pauling ve C vitamini
Linus Pauling (1903-1994), gectigimiz yuzyilin en ilginc bilim adamlarindan biri ve tarihte iki kez Nobel odulu (1954'de kimya, 1962'de baris dalinda) almis tek kisi.
70 yili asan bilimsel kariyerinde Pauling cok cesitli ve birbirinden farkli alanlarda calismalar yapti. Kimya, fizik ve biyokimya alanlarinda onemli buluslara imza atti. Atomun yapisini aciklarken kuantum teorisi ve kuantum mekanigi alanlarinda teorik fizigi kullandi. Buradan yola cikarak ����lurji ve mineraloji alanlarinda ����llerin ve minerallerin yapisini tanimladi. Tipta, genetik hastaliklar, hematoloji, immunoloji, beyin fonksiyonlari ve psikiyatri, molekuler evrim, beslenme, tanisal teknoloji, istatistiksel epidemiyoloji ve biyotip alanlarinda buluslar yapti.
Linus Pauling, bilimsel calismalari yani sira toplumsal bir eylemci olarak da one cikti.
Hayati boyunca meslektaslarinin goze alamadigi mesleksel ve kisisel riskleri goze aldi. Cogu zaman bilimsel, tibbi ve toplumsal gruplari yeni bilimsel hipotezleri ve sosyal aktivizmi ile sarsti. Inatci ve coskulu yasadi. Kennedy yonetiminin Nobel kazananlarin onuruna verdigi yemege davetli oldugu gun, Beyaz Saray'in disinda nukleer denemeleri protesto eden bir pankart tasiyordu. Aksam olunca baskanin yemegine katilmaktan geri kalmamis, hatta hareketli bir muzik baslayinca garipseyen bakislara aldirmadan karisiyla dans etmisti.
Soguk Savas yillarinda nukleer silahlanmaya karsi tavir aldi, Sovyet bilim adamlariyla birlikte kalici bir baris icin diyalog yurutulmesini savundu. Vietnam ve Guneydogu Asya'da, ABD askeri varligina karsi cikti. Ayrica, ABD'nin Kuba, Nikaragua ve diger Latin Amerika ulkelerinde yuruttugu politikalara ve ABD'nin korfezde Irak'a saldirmasina karsi cikti. Bugun yasasaydi, Irak isgaline aktif olarak karsi cikardi, Cunku, Pauling cogu kez bilim adamlarinin toplumsal ve siyasal gelismelere aktif katilimlarini tesvik etmisti. 1952 yilinda ABD'de komunistlikle suclandigi icin pasaport alamadi. Hatta bu yuzden Ingiltere'de yapilan bir toplantiya katilamadigi ve DNA'nin yapisinin aciklanmasinda Watson ve Crick'ten geride kaldigi soylenir.

ONDER ERGONUL: Doc. Dr., Ankara Numune