Sarimsak bitkisinin govdesi, yesilimtirak; cicekleri beyaz veya pembedir. Otsu kultur bitkilerinden olan sarimsagin L�tince ismi Allium sativum L.dir. Otuz santimetre kadar buyuyebilen sarimsak bitkisi, nadiren tohum bagladigindan, soganciklariyla uretilir.
Sarimsagin Kirgizistan bozkirlarindan dunyanin diger ulkelerine yayildigi kabul edilmektedir. Misir’da piramitlerin insasinda calistirilan kolelere hastalanmamalari icin sarimsak yedirildigine d�ir belgeler bulunmustur. Sarimsak, Hacli seferleri sirasinda Avrupa ulkelerine tasinmis ve bugun dunyanin her tarafinda yetistirilmektedir.
Sarimsak gecmiste gida olarak tuketilmesinin yaninda, enfeksiyonlara karsi antibiyotik olarak da kullanilmisti. Gunumuzde de AIDS ve kanser hastaliklarinin tedavisinde bitki kaynakli yeni il�clar bulma calismalarinda sarimsaktaki aktif bilesikler incelenmektedir. Son arastirmalar, sarimsagin icindeki bazi kimyev� bilesiklerin sitma ve kansere karsi koruyucu rol oynadigini gostermektedir. Bazi bilim adamlari sarimsagi, onumuzdeki yillarin mu’cizev� bitkisi olarak tarif etmektedir.
Kimyev� terkibi: Gida olarak tuketilen sarimsak yumrusunda, sekerlerden sakkaroz ve glikoz; vitaminlerinden A, B, C, ve E; eterik ucucu yaglardan alliin, allicin, ve ajoen depo edilmistir. 100 g sarimsagin, 136 kcal enerji, 6,1 g protein, 0,1 g yag, 38 mg kalsiyum, 134 mg fosfor, 1,4 mg demir, 0,2 mg B1, 0,08 mg B2, 0,6 mg niasin ve 14 mg C vitamini ihtiva ettigi bulunmustur. Sarimsakta bulunan alliin, allicin, thiosulfinatlar, gama-glutamylcysteine peptitleri gibi cesitli kukurt bilesikleri, insan ����bolizmasi icin onemlidir. Sarimsagin kokusunu yukarida belirtilen kukurtlu (sulfurlu) ucucu yag asitleri vermektedir. Bazi kukurt bilesikleri, sarimsagin kullanima hazirlanmasi sirasinda uygulanan ezme, kesme, dograma gibi islemler neticesinde sentez edilir. Sarimsak icinde fitr� olarak sentezlettirilen alliin molekulu, hucre icerisindeki vakuollerde bulunan allicinase enzimi vasitasiyla (sarimsagin ezilmesi neticesinde) allicine donusturulur. Allicin, sarimsagin biyolojik faydalarinin olusmasinda vazife alan kimyev� molekullerden biridir. Bu acidan alliin, sarimsagin tabi� kimyev� bilesenlerinden iken, allicin sarimsagin mekanik olarak ezilmesi neticesi uretilen kimyev� bilesiktir.
Antimikrobiyal ozelligi: Arastirmalar, sarimsaktaki kimyev� bilesiklerin cesitli mikroorganizmalara karsi antimikrobiyal tesire sahip kilindigini ortaya koymustur. Mesel� ucucu yaglardan olan alliin ve onun enzimatik reaksiyonla parcalanmasi neticesi meydana gelen allicin mikroorganizmalari oldurucu hususiyetlerle donatilmistir. Bu madde pek cok bakteri ve mantarin cogalmasinin engellenmesinde vazifelidir. Bir baska ucucu yag olan ajoen de, mantar oldurucu veya cogalmalarini engelleyici tesirlerle donatilmistir. Kukurt ihtiva eden bu maddelere ayni zamanda anti-tumor hususiyeti de verilmistir.
Sarimsak ve kan yaglari: Kanda kolesterol ve trigliserid seviyelerinin yuksek seyretmesi, damar tikanikligina bagli hastaliklar icin onemli risk faktorlerinden biridir. Damar tikaniklarinin pek cok kiside yururken veya kosarken agrilara ve kramplara yol actigi bilinmektedir. Arastirmalar sarimsagin kandaki kolesterol ve trigliserid miktarinin dusurulmesinde rol oynadigini gostermektedir. Duzenli olarak belirli miktarlarda tuketilen sarimsagin faydali kolesterol olarak bilinen HDL seviyesinin yukselmesine, serum LDL kolesterol ve trigliserid seviyesinin dusmesine vesile oldugu rapor edilmistir. HDL kolesterol, vucuttaki kolesterolun karacigere tasinmasina yardimci olan kargo molekulu olup, kalb-damar hastaliklari riskinin azaltilmasinda rol oynar. Kandaki serbest radikaller, zararli kolesterol olarak bilinen LDL’yi oksitleyerek LDL’nin damarlarin ic yuzeyine yapismasina sebep olurlar. Bu durum, sonunda damar sertligine ve daralmasina yol acar. Sarimsagin kimyev� terkibinde bulunan allicin, diallildisulfid ve dialliltrisulfid gibi bilesikler, antioksidan enzimler olan glutatyon-peroksidazi ve glutathio-disulfidreduktaz enzimlerinin aktivasyonuna sebep olurlar. Neticede kandaki serbest radikaller, zararsiz h�le getirilir. Vucudumuzdaki antioksidan enzim sistemlerini uyarici bilesiklerin depolandigi sarimsak, kalb-damar hastaliklarindan bizleri korumaya vesile olan tabiat eczahanesindeki onemli fitr� il�clardandir. Sarimsagin icinde depolanan bazi kimyev� maddelerin, kan pihtilarinin damar ceperine yapismasinda ve kanin pihtilasmasinda rol alan fibrin tesekkulunu engelledigi tahmin edilmektedir. Ayrica sarimsagin kolesterolun karacigerde parcalanmasinda vazifeli kimyev� reaksiyonlara da mudahil oldugu ve karacigerde kolesterol sentezinin azaltilmasinda da rol oynadigi tahmin edilmektedir.
Son 20 yildir dunya capinda onemli universite klinikleri tarafindan sarimsak uzerinde takriben 2.500 arastirma ve tedavi denemesi yapilmistir. Mesel� 32 degisik arastirmada allicin miktari standart sarimsak tozu tabletlerinden gunde 1-2 tane olmak uzere 16 hafta sure ile deneklere verilmis; sarimsagin kolesterol ve trigliseridleri dusurucu tesiri arastirilmistir. Calisma sonunda deneklerin kolesterol seviyesinde % 6-21, trigliserid seviyelerinde ise % 11-24 arasinda dusus kaydedilmistir. Bircok calismada da benzer neticeler alinmasi, sarimsagin kanda HDL seviyesinin artmasina ve LDL seviyesinin de dusmesine vesile oldugu kanaatini guclendirmistir.
Sarimsak kanser ve bagisiklik sistemi: Kanserin tesekkulunde ve tedavisinde bagisiklik sistemine onemli rol verildigine d�ir binlerce delil vardir. Bagisiklik sistemi, vucuda zarar verebilecek mikroorganizmalara veya herhangi bir faktore karsi, vucudumuza yerlestirilmis ve biz farkinda olmadan isletilen bir mudafaa sistemidir. Bagisiklik sisteminde bircok hucre vazife almasina ragmen, bunlardan fagositler ve lenfositler en onemlilerindendir. Fagositler, vucudun kendisinden olmayan, yabanci olarak gordukleri her seye saldirir. Fagositlerin erleri olarak tabir edilen notrofiller, kan icinde cok hizli hareket ederek dusmani gordukleri zaman amip gibi kollar uzatip etrafini sarar ve kimyev� sil�h gibi is goren sindirim enzimlerini uzerine salgilarlar. Bagisiklik sisteminin herhangi bir sebeple zayiflamasi durumunda, kanser hucrelerinin fark edilip, imha edilmesinde problemler yasanmaya baslar. Bunun neticesinde kanser hucreleri hizla artar. Bu yuzden bircok arastirmaci, kanseri, bagisiklik sisteminin zayiflamasinin yol actigi bir hastalik olarak gormektedir.
Sarimsak; vucudumuzu, kanser dahil, butun yabanci saldirilardan korumada vazifelendirilmis, bagisiklik sisteminin de guclenmesine destek olan bilesiklerle donatilmistir. Yapilan son calismalar sarimsak ozunun kanserin gelismesinin baskilanmasinda rol aldigini ortaya koymaktadir. Mesel� sarimsak ozutunun, doza bagli olarak farelerde sarkom (yumusak doku tumoru) hucrelerinin gelismesini ve sarkom hucre ����stazini inhibe ettigi (durdurdugu) gosterilmistir. Sarimsakta bulunan ajoenin, losemili (kan kanseri) hastalarda, kanserli hucrelerin olumunu uyardigi ve hizlandirdigi ortaya konulmustur. Sarimsagin akyuvarlarda sitokin uretimini baskiladigina ve iltihab� kemik hastaliklarinda tedavi edici olarak kullanilabilecegine d�ir calismalar vardir. Sarimsak, lifli bir urun oldugundan kanseri tetikleyici nitrozamin gibi N-nitrozo bilesiklerinin olusumunu azaltici rol oynar. Sarimsagin, yemek borusu, mesane, mide ve bagirsak kanserini onleyici tesirleri olduguna d�ir arastirmalar vardir. Bir calismada fazla sarimsak yemenin, bagirsak kanserine yakalanma riskini % 35 dusurdugu bulunmustur. Dunyada sarimsagin en fazla tuketildigi ulke Bulgaristan’dir. Bu ulkede kanser ve damar sertliginden olenlerin sayisi, Avrupa’ya nazaran 6-7; ABD’ye nazaran 10 misli daha dusuktur. Isvec hukumeti cocuk felcine karsi koruyucu ozelligi oldugu icin, okula giden cocuklara yillardir sarimsak yedirme gayreti icindedir.
Sarimsagin gerek antioksidan enzimleri uyarici ozelligi, gerekse de sinir hucrelerini tahrip edici kaspaz-3 enzimlerinin aktivasyonunu durdurucu bilesiklere sahip olmasi, sinir hucrelerinin olumlerinin engellenmesinde rol oynayabilir. Nitekim alzhemir gibi onemli derecede noron kaybinin goruldugu sinir sistemi hastaliklarinda, sarimsak olumlu neticeler vermistir.
Kullanma sekli:
Sarimsak taze veya kurutulmus olarak kullanilabilecegi gibi, kokusuz sarimsak tableti olarak da kullanilabilir. Sarimsaktan �zam� istifade yolunun cignenerek yenmesi oldugu noktasinda bilim adamlari hemfikirdir. Insanlarin cogu, kokusu yuzunden sarimsagi tuketmekten cekinmektedir. Bati’da bilim adamlari kokusu azaltilmis sarimsak tabletleri gelistirerek sarimsagi bir il�c olarak tuketime sunmus ve Bati insani bunu kabullenmistir. Kokusuz sarimsak tabletinin uretimi kokuyu veren sulfur bilesiklerinin klorofille maskelenmesi neticesinde gerceklestirilmistir. Sarimsagin nahos kokusundan cekinenlere sarimsagi, tablet seklinde almalari tavsiye edilmektedir. Her gun sarimsak yemek mecburiyetini ortadan kaldiran tabletler, bagirsaklarda eridigi icin de agiza ve nefese koku vermez. Tamamlayici tip acisindan kalb sagligini koruyucu tavsiye listesinin ilk baslarina Almanlar, sarimsak tabletlerini koymaktadir. 25 mg’lik kokusuz sarimsak tabletleri, bir dis sarimsaga esdegerdir. Yemeklerle beraber gunde bir veya iki defa iki tabletin cignenmeden su ile birlikte alinmasi, koruyucu hekimlik acisindan tavsiye edilmektedir.
Kurutulmus sarimsagin uc veya dort disini soyup, ince ince kiydiktan sonra bir bardak su ile alinmasi durumunda, faydasi, tablete kiyasen daha fazla olmaktadir. Z�r� sarimsagin bu sekilde tuketimi, bagirsaklardaki zararli bakteri ve mantarlari da yok etmeye vesile olur. Sarimsak cignenerek yenildigi taktirde, icindeki muessir (etkin) maddelerin tesiri en ust seviyede oldugundan, kanser riskini azaltici rolu daha belirgin h�le gelmektedir. Pisirilmis sarimsakta allicin bozuldugundan, sarimsagin antibiyotik ozelligi kaybolmaktadir. Sarimsagin bu kadar faydali ozelliklerini ogrendikten sonra, asiri tuketecek olursaniz, bazi yan tesirlerine m�r�z kalabilirsiniz. Mesel� cok fazla cig sarimsak tuketimi, sindirim sirasinda bagirsak gazlarina ve bagirsak mukozasindaki normal floranin zarar gormesine yol acabilir. Pisen yemeklere sarimsak atildiginda, yemek buhari ile nahos kokuyu veren bilesikler kaybolmaktadir.
_
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder