20 Nisan 2007 Cuma

kisirligin nedenleri !

Evli ciftlerin en buyuk kabusu olan kisirligin nedenlerini biliyor musunuz ?



Saglikli ciftlerin her ay gebe kalabilme sansi %20'dir. Ciftlerin yarisindan cogu 6 ay icinde gebelik elde eder. Eger herhangi bir dogum kontrol yontemi uygulamadan 12 aydir duzenli cinsel iliskide bulunmaniza ragmen gebelik elde edemiyorsaniz doktora basvurmaniz gerekir. Infertiliteye neden olan problem kadin este, erkek este veya her iki este birden olabilecegi icin doktora mutlaka ciftlerin beraber basvurmalari gerekir. Ferti-Jin Kadin Sagligi ve Yardimci Ureme Teknikleri Merkezi Klinik Direktoru Kadin Hastaliklari ve Dogum Uzmani Op.Dr. Seval Tasdemir, Mynet okurlari icin yazdi.

Eger ciftler herhangi bir problemden supheleniyorsa bu kadar uzun sure beklenmemelidir. Kadin esin menstrual sikluslari cok duzensizse veya menstrual kanama olmuyorsa, enfeksiyon oykusu veya menstrual kanama ve cinsel iliski sirasinda siddetli agri yakinmasi varsa, erkek este ise inmemis testis, testislerde gecirilmis operasyon veya yaralanma oykusu oldugunda ciftin doktora hemen basvurmasi gerekir. Doktora hemen basvurmasi gereken diger grup ise kadin esin 35 yasin uzerinde oldugu ciftlerdir. Gebe kalabilme sansi ilerleyen yasla beraber azaldigi icin bu ciftler vakit kaybetmeden tedavi edilmelidir.
Kadin ese yoneltilecek sorular;

Yasi, ne kadar zamandir cocuk istendigi, onceden bir gebeligin olup olmadigi, menstrual sikluslarin duzeni, kanama miktari, suresi, agri ve diger yakinmalarin olup olmadigidir. Bunun yaninda vajinal akinti, cinsel iliski sirasinda agri, gecirilmis enfeksiyonlar ve operasyonlar hakkinda da bilgi istenir.

Erkek ese yoneltilecek sorular;

Genel saglik durumu, gecirilmis onemli hastalik ve operasyonlar, kabakulak enfeksiyonu gecirdiyse hangi yasta gecirdigi, inmemis testis veya testislere travma oykusunun olup olmadigi, erken bosalma ve impotans (iktidarsizlik) gibi cinsel fonksiyon bozukluklarinin varligina iliskin sorulardir.

Muayene

Fizik muayene infertilite arastirmalarinin en onemli basamaklarindan biridir. Kadin esin jinekolojik muayenesi ve ultrasonografik incelemesinin yapilmasi, rahim agzindan ornek alinarak patolojik inceleme yapilmasi ve mikrobiyolojik arastirmalar icin ornek alinmasi gerekir. Erkek esin ise testisleri muayene edilerek gerektiginde ultrasonografik inceleme yapilir.

Ovulasyonun (Yumurtlamanin) Belirlenmesi

Duzenli mestrual sikluslari ve kanamalari olan kadinlarin bir cogunda ovulasyon gerceklesir. Ovulasyon doneminde artan ostrojen hormonuna bagli hafif bir agri hissedilebilir. Ovulasyonun belirlenmesi icin bazal vucut isi cizelgesinin tutulmasi, ultrasonografik incelemeler, endometrial biyopsi (rahmin ic tabakasindan parca alinmasi) ve kanda progesteron hormon duzeyinin olculmesi kullanilan yontemlerdir.

Bazal vucut isisi cizelgesi

Bazal vucut isisi sabah uykudan uyanildiginda olculen vucut isisidir. Menstrual kanamanin basladigi gunden itibaren sabahlari vucut isinizi olcerek bu cizelgeyi hazirlayabilirsiniz. Isi dil altindan termometre araciligi ile olculerek not edilmelidir. Yemek yemek, bir seyler icmek veya agzi calkalamak isiyi degistirir. Size hekiminizin verecegi tablolara bir sonraki menstrual kanamanin baslangicina dek her sabah vucut isinizi kaydetmeniz gerekir. Bu tabloyu hazirladiginizda menstrual siklusun ikinci yarisinda vucut isinizin 0,5-1o C daha yuksek oldugunu gorursunuz. Vucut isisi ovulasyon gerceklestikten sonra progesteron hormonunun etkisi ile yukselir ve gebelik gerceklesirse yuksek olarak devam eder. Ovulasyonun olmadigi vakalarda vucut isisinda pek degisiklik olmaz.

Bu yontem ovulasyonun olup olmadiginin tespit edilmesi icin kullanilan cok kaba bir yontemdir. Bazi kadinlarda ovulasyon oldugu halde vucut isisinda artis olmayabilir. Bu tablolara gore cinsel iliskinin zamanini belirlemek bazen yaniltici olabilir.Gunumuzde ovulasyonun belirlenmesinde daha hassas yontemler kullanilmaktadir.

Ultrasonografik Inceleme

Ultrasonografik incelemeler ile ses dalgalari kullanilarak ic organlar detayli olarak izlenir. Hasta radyasyona maruz kalmadigi icin guvenilir bir inceleme yontemidir. Abdominal (karindan) veya vajinal ultrasonografi yapilabilir.

Abdominal ultrasonagrafik incelemeler (karindan yapilacak incelemeler) icin hastanin mesanesinin dolu olmasi gerekir. Dolu mesane bagirsaklari iterek ureme organlarinin gorulmesini kolaylastirir.

Vajinal ultrasonografik incelemeler icin mesanenin dolu olmasi gerekmez. Ureme organlari vajinal ultrasonografi ile daha iyi incelenebilir.

Ultrasonografik inceleme ile ovulasyonun belirlenmesi;

Menstrual siklusun 3. veya 4. gunu ilk inceleme yapilir ve yumurtaliklarda kist varsa bu inceleme sirasinda belirlenir. Hasta herhangi bir ilac kullanmiyorsa menstrual siklusun 8. ve 10. gunleri arasinda inceleme tekrarlanir. Bu gunden sonra ovulasyon gerceklesene kadar inceleme her gun tekrarlanir. Buyuyen folikulun capi 18-26 mm arasinda iken ovulasyon gerceklesir. Rahim icinde endometrium adi verilen tabaka kalinlasarak dollenen yumurtanin tutunabilmesi icin hazirlanir.

Cocuk sahibi olmayan kadinlarda infertilite nedeninin arastirilmasinda ultrasonografik inceleme cok onemlidir. Rahim ve yumurtaliklar degerlendirilerek infertilitenin nedenleri hakkinda fikir sahibi olunabilir. Hormonal eksikligi olan veya erken menopoza girmis kadinlarda yumurtaliklar kucuk, rahim ufak ve rahmin ic tabakasi incedir. Polikistik over sendromu vakalarinda ise yumurtalik normalden buyuktur ve bircok kist icerir. Bu vakalarda rahim buyumus ve endometrium kalinlasmistir.

Post Koital Test

Rahim agzindaki bezlerden salgiladigi siviya servikal mukus denir. Bu sivinin yogunlugu menstrual siklus suresince degisir. Menstrual siklusun buyuk kisminda bu sivi cok yogundur ve bakterilerin rahme girmelerini engelleyen bir tikac olusturur. Ovulasyondan 5 gun once mukus miktari artar ve yogunlugu azalarak sivilasir. Ovulasyondan 24 saat sonra mukusun kivami yine koyulasir.

Postkoital test cinsel iliskiden 6-12 saat sonra rahim agzindaki mukustan ornek alinarak yapilir. Bu ornek mikroskop ile incelenerek ornekteki sperm sayisi ve canliligi belirlenir.

HSG (Rahim Filmi)

Histerosalpingografi olarak adlandirilan radyolojik incelemede rahim agzindan iceriye verilen boyanin Fallop tuplerinden (yumurtalik kanallarindan) gecisi izlenir. Bu sirada cekilen rontgen filmleri incelenerek Fallop tuplerinin durumu hakkinda bilgi sahibi olunur. Tuplerde tikaniklik varsa boya tuplerden gecmez. Bu inceleme sirasinda hastaya verilen radyasyon miktari cok az ve zararsizdir. Hastalarin bir kismi hafif bir agri hissedebilir, bu islem sirasinda anestezi verilmesine gerek yoktur. HSG incelemesi ile rahim ici de degerlendirilir. Infertilite nedeninin arastirilmasinda HSG ve laparoskopi birbirini tamamlar.

Histeroskopi

Histeroskopi rahim icinin degerlendirilmesinde kullanilan en modern teshis ve tedavi yontemidir. Ince fiberoptik bir teleskop ile vajinal yoldan rahim icerisine girilerek tum anormallikler teshis edilir ve ayni seansta bu anormallikler cerrahi olarak giderilebilir. Bu islem de laparoskopi gibi kansiz ve bicaksiz bir ameliyat turudur. Hastalar bu islemi cok rahat tolere eder. Islem cogu zaman lokal bazen de genel anestezi altinda yapilir. Histeroskopi ile rahim ici polipler (asiri buyume gosteren et parcalari), septum (rahmi bolen perde) ve myomlar giderilebilir. Boylelikle hasta bunlarin neden olabilecegi infertilite, agri ve duzensiz kanamalardan kurtulur. Islemden bir iki gun sonra hasta her zamanki aktivitesini yapmaya baslayabilir.

Laparoskopi

Laparoskopi ureme organlarinin detayli olarak incelenebilmesini saglayan cerrahi bir yontemdir. Laparoskopik inceleme cocugu olmayan ciftlerin degerlendirilmesinde en onemli basamaklardan biridir. Genel anestezi altinda gerceklestirilen bu islem yaklasik yarim saat surer ve hasta ayni gun icinde taburcu edilebilir. Menstrual siklusun ikinci yarisinda laparoskopi islemi uygulandiginda hastanin gebe olma olasiligi vardir. Genellikle laparoskopi yapilmasi gebelige zarar vermez fakat emin olabilmek icin laparoskopinin uygulanacagi ay ciftin korunmasi onerilir.

Laparoskopi ile endometriozis (karin icine kanama yapan bir hastalik), rahim tumorleri, yumurtalik kistleri, dis gebelik ve yapisikliklar gibi bircok kadin hastaligi teshis edilebilir. Gobegin hemen altindan karin icine yonlendirilen teleskop benzeri optik bir cihaz ile karin icindeki organlar birkac kez buyutulmus olarak izlenir. Cerrah rahmi, Fallop tuplerini (yumurtalik kanallarini), yumurtaliklari ve karin zarlarini ayrintili olarak inceler. Laparoskopi karin icindeki ureme organlarinin degerlendirilmesi yaninda hastaliklarin giderilmesi icin de kullanilabilir. Laparoskopi sirasinda ureme organlarinda bir anormallik saptanirsa laparoskopik olarak (kansiz bicaksiz ameliyat ile) giderilir. Boylelikle hasta daha az ameliyat stresine maruz kalir ve ameliyat sonrasi iyilesme hizli olur.

Laparoskopi isleminde gobek altindan girilerek ince fiberoptik bir teleskop ile tum karin ici organlar goruntulenir ve ikinci bir kucuk delik araciligi ile organlara ulasilarak gerekli islemler yapilir. Karin ici organlar incelendikten sonra rahim icerisine verilen ozel bir ilac ile ureme kanallarinin acik olup olmadigi kontrol edilir. Kanallarda tespit edilen yapisiklik ve tikanikliklar giderilir. Yapisikliklar rahim, yumurtaliklar, yumurtalik kanallari, bagirsaklar ve karin zarlari arasinda olabilir. Bu organlarin birbirine yapismasi organlarin saglikli hareket etmelerini engelleyerek fonksiyonlarini kisitlar. Karin icine kanamalar yapan endometriozis odaklari, yaralar ve dis gebelik de laparoskopik cerrahi ile tedavi edilebilir. Laparoskopik olarak kapali olan kanallarin acilmasi da mumkundur. Ayrica infertiliteye neden olan yumurtalik kistleri ve myomlar da laporoskopik olarak giderilebilir. Bu cerrahi islemler sirasinda lazer, elektrokoter ve dikisler kullanilir. Bazi cerrahi laparoskopik girisimlerinden birkac hafta veya birkac ay sonra sonucu degerlendirmek icin ikici bir laparoskopi yapilabilir. Boylelikle cerrah hastaligin tekrar edip etmedigini belirleyebilir.

Sperm Analizi

Infertilite vakalarinin ucte biri erkek faktorune bagli oldugu icin cocugu olmayan ciftlerin incelenmesinde sperm analizi ilk basamaklardan biridir. 2-5 gunluk cinsel perhiz sonrasinda masturbasyon ile alinan meni ornegi incelenir. Ornek alindiktan sonra bir saat icinde laboratuvara ulastirilmalidir. Ozellikle soguk havalarda sperm orneginin vucuda temas ederek tasinmasi uygundur.

Sperm analizinde mililitredeki sperm sayisi, spermlerin hareketliligi ve yapilari degerlendirilir. Ayrici meninin miktari, asiditesi ve icerdigi yuvarlak hucreler belirlenir. Gerekli goruldugunde antisperm antikor testleri ve mikrobiyolojik incelemeler yapilir.

Normal sperm analizi;

Meni miktari : 1.5 – 6.5 ml
Sperm konsantrasyonu : 20 milyon / ml ve daha fazla
Sperm hareketliligi : %50 ve daha fazla
Sperm morfolojisi (yapisi) : %14 ve daha fazla normal yapida sperm (Kruger kriterlerine gore)

Sperm analizi sonrasinda yukaridaki degerlerin bulunmasi gebeligin olusacagini kesin olarak gostermez. Sperm konsantrasyonu 10 milyon /ml olan erkeklerin eslerinde gebelik gerceklesebilirken, sperm konsantrasyonu 60 milyon /ml olan erkeklerin esleri gebe kalamayabilir.

Sperm uretimini isi, sigara, alkol, ilaclar ve enfeksiyonlar gibi bircok faktor etkiledigi icin normal olmayan orneklerin analizi birer ay ara ile iki veya uc kez tekrarlanmalidir.

Testis ( yumurtalik) biyopsisi

Menide hic spermi olmayan hastalarin testislerinden alinan parca incelenerek sperm uretiminin olup olmadigi tespit edilir. Eger kanallarda tikaniklik tespit edilmisse bu incelemeye gerek olmadan hemen tedaviye gecilebilir.
Infertilite Tanisinda Kullanilan Hormon Testleri

Kadinlarda kandaki FSH (folikul uyarici hormon), LH (luteinize edici hormon), ostrodiol (kadinlik hormonu), prolaktin (sut uretimini saglayan hormon), testosteron (erkeklik hormonu), DHEA-S (bobrek ustu bezleriden uretilen hormon) ve progesteron (menstrual siklusun ikinci yarisinda salgilanan hormon) duzeyleri belirlenir.

Hastanin menstrual sikluslari duzensiz, menstrual kanamalari az veya hic yok ise bu hormon duzeyleri olculerek duzensizliklerin nedeni ve yumurtaliklarin durumu hakkinda fikir edinilebilir. Yumurtaliklari yeteri kadar calismayan veya menopozdaki kadinlarda FSH duzeyi yukselirken ostrodiol duzeyi duser.

Serum progesteron duzeyi olculerek o menstrual siklusta ovulasyonun (yumurtlamanin) olup olmadigi belirlenir. 28 gunluk bir menstrual siklusun 21. gununde kandaki progesteron duzeyi olculur, 30 nmol / L' nin (10 ng/ml) uzerindeki degerler ovulasyonun oldugunu gosterir.

Mynet

Hiç yorum yok: