Hizla artiyor...
Yuzde 1 civarinda olmasi gerekirken, bazi arastirmalara gore yuzde 14’e cikti. Cocugunda meme buyumesi, killanma gibi belirtileri goren ebeveynler telasla doktora kosuyor. Her yuz vakadan 90’inin nedeni belirsiz.
Uzmanlari asil korkutan ise daha seyrek rastlanan erkek cocuklarin erken ergenligi. Cunku testis, beyin tumorleri, hormonal bozukluklar gibi ciddi hastaliklarin belirtisi olabiliyor. Prof. Dr. Oya Ercan "Kiziniz 8, oglunuz 9 yasindan once ergenlige girdiyse doktora basvurmanizda yarar var" diyor.
Vucudu genc kiz gorunumunu aldiginda Didem henuz 10 yasini doldurmamisti. Boyu 161 cm, ayakkabi numarasi 36’ydi. Memeleri 8 yasindan itibaren buyumeye baslamisti. Ilkogretim ikinci sinif ogrencisiydi. Cok utaniyordu. Ailesi hormonal hastaliktan suphelenip doktora basvurdu. Hormon testleri, kemik yasi olcumleri, ultrason taramalari yapildi. Erken ergenligin nedeni arandi, somut belirtiye rastlanamadi.
Ailesi "bebekleri"nin genc kizliga adim atmasini kabullenemiyordu. Endiseleri boyunun kisa kalmasiydi. Neyse ki boyu uzadi. 10. yas gununu geride biraktiktan 8 ay sonra ilk adetini gordu. Daha oyun cagindan cikmadan, kanamalarla, hijyenik pedlerle ugrasmak zordu. Bir sure sonra ailesi Didem’in goruntusune alisti. Beklentileri degisti, genc kiz gibi davranmasini istiyorlardi artik. Oysa kizlarinin kafasi karisikti. Yasitlarindan farkli gorunmek huzursuz ediyordu. Ayrica bebekleriyle oynamaya doyamamisti.
Son yillarda Didem gibi ergenlige erken adim atan cocuklarin sayisi hizla artiyor. Kizlarin memeleri 8 yasindan once gelismeye basliyor, pubik bolgelerinde killanma goruluyor, boylari hizla uzuyor. Aile ne oldugunu bile anlamadan adet goruyor cocuk. Erkekler ise 9 yasindan bile once testis buyumesi, genital bolgede gelisme gibi belirtiler yasiyor.
Cerrahpasa Tip Fakultesi Pediatrik Endokrinoloji ve Adelosan Bilim Dallari Baskani Prof. Dr. Oya Ercan, kizlarda erken ergenlige gecisteki artisi 10 yil once fark etmeye basladigini anlatiyor. "Getirilen cocuklarin cogu sosyo ekonomik duzeyi yuksek ailelerden. Ayni gelisme yoksul ailelerde de yasaniyor ve durumu kabullenip doktora basvurmuyor olabilirler."
ANNELER KISA BOYDAN ENDISELI BABALAR KABULLENMEKTE ZORLANIYOR
Kizlarini doktora getiren anne ve babalarin olaya yaklasiminda sasirtici bir farklilik var. Ornegin bir anne, 7 yasinda ergenlige adim atan kizinin 9 yasinda adet gorecegini ogrendiginde, babaya oranla daha mantikli tepki veriyor. Erken ergenligin basinda boyu hizla uzamaya baslayinca kizini manken yapma hayalleri kuran annelere bile gercekleri kabul ettirmekte zorlanmiyor doktorlar. Adet gorup uzama durdugunda panige kapilan anneleri "Boyu benim kadar olsun yeter" fikrine alistiriyorlar. Babalara gercegi kabul ettirmek ise cok zor. Kizlarinin cocuklugu yasamamasina takiliyorlar. Erken ergenligi "bebekleri"ne yakistirmiyor, kabullenmekte zorlaniyorlar.
Erken ergenlik sonucu olusan boy kaybini engellemek mumkun. Cocugun kemik yasi yavas ilerliyorsa sorun kendiliginden cozulebiliyor. Tersi durumda gonadotropin hormonu salgisini artiracak ilaclar veriliyor cocuga. Ergenlik duruyor. Boy istenilen duzeye geldiginde, ilac kesilip, surec yeniden baslatiliyor. Ercan, "Bu tedavinin etkili olmasi icin adetten once baslanmasi gerekir, adet basladiysa yapacak bir sey yok" diyor. Tedaviyle cocuk 3-5 santimetre kazaniyor. Yurtdisinda bazi uzmanlar bu durumdaki cocuklarin hem ergenligini durduruyor hem de buyume hormonu veriyor.
Ergenligin erken baslamasinda cok sayida faktor etkili. Son arastirmalar, cocuklarda artan obezite egilimiyle baglantili oldugunu gosteriyor. 2-8 yas arasinda vucut kutle endeksi (boy kilo orani) arttikca ergenlik erkene kayiyor. Her bir puan artis, ergenlik zamanini yaklasik 1.5 ay erkene cekiyor. Ergenlik cagindaki uzamayi 0.51 santimetre azaltiyor. Aslinda obez cocuklar "boylarindan yiyor."
6 YASINDAKI CINSEL TACIZCI
Acibadem Hastanesi Pediatrik Endokrinoloji Uzmani, Buyume ve Ergenlik Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Atilla Buyukgebiz’e gore erken ergenligin hicbir avantaji yok. Tam tersine, boy kisaliginin yani sira bircok dezavantaji mevcut: Erken cinsel gelisme, psikolojik sorunlar, erken adet, erdokrin veya beyni ilgilendiren baska hastaliklar. Buyukdeniz ozellikle psikolojik sorunlarin altini ciziyor: "Erken adet goren cocuk arkadas cevresinden uzaklasip, yasitlarindan kopabiliyor. Cok nadir de olsa erkek cocuklarda erken ergenligi cinsel saldirganlik izliyor. Ornegin 6 yasindaki bir cocuk hastamiz kadinlara sarkintilik ediyordu. Ailesi otobuse bindirmekten cekiniyordu. Cocukta iyi huylu tumor saptandi."
UC AYRI TIPI VAR
Erken ergenligin uc ayri tipi var: Erken ergenlik, erkence ergenlik ve hizlanmis ergenlik. 6 yasindan once basladiginda erken ergenlik kategorisine giriyor. Hastalik kabul ediliyor, tedavisi yapiliyor. Hizlandirilmis ergenlik ise kizlarda 8-10, erkeklerde 9-11 yasinda goruluyor. Son yillarda gorulmeye baslanan erkence ergenlik kategorisi ise doktorlarin h�l� tartistigi konulardan biri. Prof. Dr. Oya Ercan’a gore ozen gosterilmesi gereken nazik bir durum: "Erkence ergenlige girenlere mudahale etmek mi gerekir, yoksa testleri yapip izlemeye mi alinmali? Iste tip simdi bu konuda karar vermeye calisiyor. Ben cocugu iyice tetkik ettikten sonra, boyu cok kisaysa, hesaplar kisa kalacagini gosteriyorsa, ailesi onay verirse mudahale etmeyi, sureci durdurmayi tercih ederim. Oysa, hizlandirilmis ergenlik durumunda mudahale ederken cok dusunurum."
EKRAN ISIGI ERGENLIGI TETIKLIYOR
Italya’da Floransa Universitesi’ndeki arastirmacilari, TV basinda uzun zaman geciren cocuklarda melatonin oranin dusuk oldugunu saptadi. Nedeni ekrandan yayilan isik. Yetersiz melatonin, uyku ritmini bozuyor, ergenlik caginin baslangicini duzenleyen sistemi degistiriyor. Cocuklar hizli buyuyor. Arastirmaya katilan 6-12 yas arasindaki 74 ogrencinin tumunde ayni tablo saptandi: Bir hafta hic TV seyretmeyince melatonin orani yuzde 30 artti. 1950-1990 arasinda Italyan kiz cocuklarda ergenlik doneminin baslangici 10 yas, erkeklerde 11 yas civarindayken, son 10 yilda en az bir yil erkene cekildi. Arastirmayi yuruten akademisyenlere gore baslica neden, ekran isigi.
UZAKDOGULULAR BATILILARA SIYAHLAR BEYAZLARA ORANLA ERGENLIGE DAHA ONCE GIRIYOR
Zengin ulkedeki cocuklar yoksul ulkedeki cocuklardan, kentte yasayanlar kirda yasayanlardan daha erken ergenlige girer. Yoksul ulkelerin beslenme yetersizligi yasayan cocuklarinda ergenlik gecikir. Cunku, ergenlige giris vucuttaki yag oraninin belli bir seviyeye cikmasiyla baslar. Cocuklar genellikle 30 kilograma ulastiklarinda surec baslar. Zayif ve kisa boylular, sisman ve uzun boylu cocuklara gore, ergenlik cagina daha gec girer. Cunku zayif cocugun hormon salgisi yetersizdir. Vucudunda yag dokusu az olan atletler, balerinler, cok agir spor yapanlarda ergenlige giris gecikir, kizlarda adet gecikmeleri gozlenebilir. Ergenlik yasinin dusmesinde, iyi beslenme kadar cevresel faktorlerin de etkisi var. Yani yedigimiz yemekte, yasadigimiz ortamda, kullandigimiz esyada bulunan hormon sistemini bozucu maddeler ergenlige gecisi hizlandiriyor. Yuksek rakimli ya da soguk ulkelerde yasayan cocuklar, deniz seviyesinde ve sicak ulkelerde yasayanlara gore ergenlige daha gec girer. Siyah irkta ergenlik, beyaz irka gore erken baslar. Uzakdogulu cocuklar ergenlige, Batililara oranla erken girer.
JAPON KIZLAR 4 YIL ONCE GIRIYOR
Ekonomik refahin artmasi, cocuk beslenmesinin degismesi, proteinli gida tuketiminin yukselmesi dunyada ergenlik yasini dusurdu. Bu konudaki en carpici ornek Japon genc kizlar. Japonya’da 1955’te kizlar 16 yasinda ergenlige giriyordu. 1995’te ergenlik yasi 12’ye dustu. 1955 ve 1995 yillari karsilastirildiginda Japon kizlarin agirligi 11 kg artmis, boylari 12 cm uzamis.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder