 | Tum Dunyada, direkt ve dolayli yollardan en cok insanin hastaligina ve olumune yol acan unsur olan sigara hakkinda bilmek istediginiz her sey. |
1. Zararsiz sigara var midir?
Hayir. Sigaranin hicbir turu zararsiz degildir ve insan sagligina zarar verdigi halde satisina ve reklamina izin verilen yegane ticari mal sigaradir.
2. Az sayida sigara icmek zararsiz olabilir mi?
Hayir. Icilen her sigaranin insan sagligina zarari vardir. Otopside, az sayida sigara icenlerin akcigerlerinde bile bozukluklar saptanmistir. Ote yandan sigara icenlerin buyuk bir bolumu az sayida sigara icmeyi basaramamaktadir.
3. Sigaranin sagliga zarar vermesi ne kadar sure sonra olur?
Sigaranin saglik uzerine olan zararlari sigaranin icildigi anda baslar. Sigara dumani agiz, dil, bogaz, yemek borusu, nefes borulari, akcigerler ve mideye dogrudan ulasir. Dumanin icinde bulunan zararli maddeler de saniyeler icinde kalp, beyin, kan damarlari, bobrekler, mesane gibi pek cok organa ulasir ve zarar verir.
4. Nikotin vucutta ne gibi etkiler yapar?
Nikotin vucuda ilk olarak girdiginde beyin ve sinir sistemini uyarir, ancak sondaki alinislarda beyin ve sinir sistemi uzerinde baskilayici, uyusturucu etki gosterir. Nikotin ayrica kan basincini yukseltir, nabiz sayisini arttirir, sindirimi yavaslatir, kanin damarlar icindeki dolasimini bozar, organlarin yeterli kan almalarini engeller. Cok yuksek dozlarda alindiginda bulanti ve kusmaya neden olur, solunum felci yaparak olume yol acar.
5. Sigara dumani icindeki hangi maddeler hastalik yapar?
Dumanda bulunan katranin icinde 4000 dolayinda kimyasal madde vardir. Bunlar arasinda bulunan asitler, alkol aldehitler, ketonlar, siyanur, karbonmonoksit gibi maddeler dogrudan zehir etkisi gosterirler ve organlarda tahribat yaparlar. Kalp hastaliklari, akciger kanseri, vucuttaki baska kanserler (girtlak kanseri, mesane kanseri, yemek borusu kanseri, rahim kanseri v.b.) bronsit, amfizem gibi pek cok hastaligin sigaraya bagli olarak meydana geldigi bilimsel olarak kanitlanmistir.
6. Dumanda bulunan karbonmonoksitin etkileri nelerdir?
Sigara dumaninin icinde %4 oraninda karbonmonoksit bulunur. Bu gaz, alyuvarlardaki hemoglobine baglanarak hemoglobinin oksijen tasimasini engeller. Sigara icenlerde hemoglobinin oksijen tasima kapasitesi %2.5 ile %15 arasinda azalir. Bunun sonucunda organlar yeterli oksijen alamazlar. Ozellikle beynin yeterli oksijen alamamasi sonucu dusunme, karar verme, net gorme ve isitme gibi onemli bazi fonksiyonlarinda zayiflama olur. Karbonmonoksit ayrica damarlarda kolesterol depolanmasina yol acar.
7. Bu maddeleri solumanin zararli etkileri gecici degil midir?
Evet bu etkiler gecicidir. Ancak tiryakiler sik araliklarla sigara icerler. Bu durumda sigara dumanina bagli etkilerin duzelmesi mumkun olmamaktadir.
8. Sigaranin butun zararlari kalici ve surekli midir?
Hayir, eger is isten gecmeden sigara birakilirsa vucut kendini yenileme firsati bulabilir. Sigarayi birakanlarda ozellikle kalp hastaligi ve kanser riskinde azalma olmaktadir. Sigarayi biraktiktan sonra bir yil gecince kalp krizi riski yariya inmektedir. On yil sonra ise kalp hastaligi ve kanser riski sigara icmemis bir kisi ile esit duzeye yaklasmaktadir.
9. Filtreler koruyucu mudur?
Filtreli sigara icenlerde kanser riski filtresiz sigara icenlere gore biraz daha azdir.
10. Katran ve nikotin miktari az olan sigaralarin da zarari var midir?
Bazi ulkelerde nikotin ve katrani azaltilmis sigaralar bir sureden beri denenmektedir. Ancak bu sigaralari icenlerde de risk cok yuksektir. Ayrica sigara icenler, nikotin ve katrani az olan sigarayi daha fazla sayida icmektedirler.
11. Mentollu sigaralarin riski nasildir?
Mentollu sigaralarin riski digerlerinden farkli degildir, mentollu sigaralar da saglik icin ayni derecede zararlidir.
12. Sigaranin kanser yaptigi bilimsel olarak ispatlanmis midir?
Evet. Sigara butun kanser olumlerinin ucte birinden sorumludur. Akciger kanserlerinin ise %85'i sigara nedeniyle olmaktadir. Bunun disinda sigaranin agiz, bogaz, yemek borusu, girtlak, mesane, rahim, pankreas, bobrek vb. kanserlerin meydana gelmesinde de rolu vardir.
13. Sigara, kansere nasil yol acmaktadir?
Sigara dumani icinde 43 tane kanser yapici madde bulunmaktadir. Bunlarin bazilari kanseri baslatan, bazilari da kanserin ilerlemesine yol acan maddelerdir.
14. Akciger kanserinin iyilesme sansi nasildir?
Akciger kanserine yakalanmis olan bir hastanin iyilesme sansi cok azdir. Baska bazi kanserlerin tedavisinde saglanan onemli gelismelere karsin akciger kanserinin tedavisi bakimindan basarili sonuc alinamamaktadir. Akciger kanserli her on hastadan ancak bir tanesi 5 yil yasayabilmektedir. Digerleri kisa sureler icinde hayatini kaybetmektedir. Tedavisi yeterince basarili olmadigina gore akciger kanserinden korunmaya oncelik vermek gerekmektedir, bu da sigaradan uzak durmakla mumkundur.
15. Sigara baska akciger hastaliklarina da yol acmakta midir?
Sigara bronsit ve amfizem olusunda da baslica etkendir.
16. Sigara icen bir kisi dumani icine cekmezse, yine de tehlikesi olur mu?
Olur. Sigara dumani iceriye cekilmese bile temas ettigi yerlerde (dudak, dil, agiz ici, yemek borusu, girtlak) tahribata yol acar. Ayrica duman iceriye cekilmese bile yine de bir miktar duman akcigerlere gitmektedir.
17. Sigara icenler neden oksururler?
Sigara dumani asit ozelliktedir. Asit ve duman icindeki baska tahris edici maddeler oksuruge yol acar. Sigara icenlerin cogu ozellikle sabahlari olmak uzere oksururler. Soluk borulari icinde yabanci maddelerin nefes yollarina kacmasini engellemek amaci ile ince tuycukler vardir. Sigara dumani bu tuycuklerin hareketini bozar. Boylece yabanci maddelerin nefes yollarina girmesi mumkun olur. Gece sigara icilmedigi zaman tuycuklerin hareketi biraz duzelir ve gunduz nefes borularina girmis olan yabanci maddeleri disari atmak amaci ile tuycukler calismaya baslar ve boylece oksuruk olur. Oksurugun olusunda bu mekanizmanin da rolu vardir.
18. Sigara icmek kalbe etki yapar mi?
Evet yapar. Sigaranin insan vucudunda en cok etki yaptigi organlarin basinda kalp gelir. Kalp hastaliklari ve beyin kanamasi nedeni ile olan olumlerin ucte biri sigaraya baglidir.
19. Sigaranin gebe kadina ve bebegine zarari var midir?
Gebe bir kadin sigara ictigi taktirde gebeligin dusukle veya olu dogumla sonlanmasi olasiligi artmaktadir. Ayrica bebek canli olarak dogdugunda da dogum agirligi normalden daha az olmaktadir. Sigara icen annelerin bebeklerinde dogumdan hemen sonraki donemde meydana gelen olumlerde daha fazla olmaktadir.
20. Dogum kontrol haplari ile sigaranin etkilesimi olur mu?
Dogum kontrol haplari bazi kalp hastaliklarinin riskini arttirabilmektedir. Dogum kontrol hapi kullanan bir kadin ayni zamanda sigara da iciyorsa kalp hastaligi riski daha fazla artmaktadir.
21. Sigaranin baska sakincalari da var midir?
Sigaranin bazi ilaclarla da etkilesimi soz konusudur. Sigara bazi ilaclarin etkisini azaltirken bazilarinin etkisini de arttirmaktadir.
22. Sigara bu kadar degisik ve cok sayida etkileri nasil yapabilmektedir?
Sigara dumaninda bulunan katran icinde sayilari 4000 dolayinda cesitli kimyasal maddeler vardir. Bunlarin da vucuttaki cesitli organlar uzerinde degisik saglik etkileri olabilmektedir.
23. Neden sigara icenlerin hepsi akciger kanserine yakalanmiyor?
Sigara tiryakilerinin %10-15 kadari akciger kanserinden olur. Bundan cok daha fazlasi da kalp hastaligi nedeniyle hayatini kaybeder. Bu iki hastalik sigara tiryakilerinin baslica olum nedenidir. Baska nedenlere bagli olumler de sigara icenlerde icmeyenlere gore daha fazladir. Insanlar cok cesitli hastaliklar nedeniyle oldukleri icin hepsinin de akciger kanserinden olmeleri soz konusu degildir. Ancak sigara icenlerde akciger kanserinden olme riski, sigara icme suresi ve gunde icilen sigara sayisi ile ilgili olmak uzere, sigara icmeyenlere gore 10 ile 25 kat daha fazladir. Ayrica sigara icenler icmeyenlere gore daha erken yasta olmektedir.
24. Sigara icmeyenler de akciger kanserine yakalanir mi?
Akciger kanseri sigaradan baska nedenlere bagli olarak da meydana gelebilir ve sigara icmeyenler de akciger kanserine yakalanabilir. Ancak sigara icmeyenlerde akciger kanseri son derece ender gorulur.
25. Hava kirliligi akciger kanserine neden olabilir mi?
Belki, ancak cok az oranda. Buyuk kentlerde ve sanayi bolgelerinde yasayanlar arasinda akciger kanseri hafifce yuksek bulunmaktadir. Ancak bu bolgelerde yasayanlar sigara da iciyorlarsa akciger kanserine yakalanma riskleri daha fazla olmaktadir.
26. Bir suredir sigara iciyor olsam, sonra birakabilir miyim?
Sigaraya bagimlilik meydana geldikten sonra birakmak daha zordur. Baslangicta devamli yapilan bir aliskanlik seklinde olan sigara icme davranisi, bir sure sonra nikotin bagimliligina donusur. Bu donemde sigarayi birakmak daha zor olmakla birlikte yine de birakilabilir. Ama onemli olan, bagimlilik meydana gelmesine izin vermeden, mumkun oldugu kadar erken donemde sigarayi birakmaktir.
27. Sigara gercekten bagimlilik yapar mi?
Evet, sigara da alkol ve bazi ilaclar gibi gercek anlamda bagimlilik yapar. Sigara tiryakilerinin kontrolsuz olarak dusunmeden sigara yakmalari, uzunca bir sure icmedikten sonra ust uste birkac sigara icmeleri bu bagimliligin gostergeleridir.
28. Sigarayi birakanlarda "yoksunluk belirtileri" gorulur mu?
Sigara tiryakisi olan bir kisi sigarayi birakinca terleme, kalp hizinin degismesi, hazimsizlik, uyku bozuklugu, sinirlilik hali gibi belirtiler gosterirler. Bu belirtiler bir hafta icinde azalir, ancak tamamen kaybolmasi birkac hafta alabilir.
29. Insanlar sigaraya neden basliyorlar?
Ozellikle gencler arasinda "arkadas etkisi" sigaraya baslamanin baslica nedenidir. Bunun disinda buyukleri taklit etmek, kendini bagimsiz hissetmek, baskaldirmak, kendisini buyumus hissetmek gibi nedenler sigaraya baslamanin onemli gerekceleri olmaktadir.
30. Sigarayi daha cok ne tur insanlar icmektedir?
Sigara aliskanligi ile egitim, kultur ve ekonomik guc arasinda ters bir iliski vardir. Sigara aliskanligi egitimi ve gelir duzeyi az olan kisiler arasinda daha fazladir.
31. Turkiye'de ne kadar insan sigara icmektedir?
Turkiye'de 15 yasin uzerindeki kisiler arasinda sigara icenlerin orani %45 dolayindadir. Bir diger ifade ile yaklasik iki kisiden birisi sigara icmektedir. Bu oran erkeklerde %62, kadinlarda da %25 dolayindadir. Bu degerlere gore Turkiye'de yaklasik 17 milyon kisinin sigara icmekte oldugu soylenebilir.
32. Bu kisiler ne kadar sigara icmektedir?
Turkiye'de 17 milyon kisinin gunde ortalama bir paket sigara ictigi varsayildiginda, her gun 17 milyon paket sigara icildigi hesaplanir. Bir paket sigara fiyatinin yaklasik 1 dolar oldugu dusunuldugunde her gun sigaraya yaklasik 17 milyon dolar verildigi soylenebilir. Sigaraya yapilan bir aylik harcama Saglik Bakanligi'nin bir yillik butcesinden fazladir.
33. Turkiye'de sigara icenlerin sayisi artiyor mu?
Gelismis ulkelerin pek cogunda sigara icme aliskanligi azalma gosterirken ulkemizde herhangi bir azalma yoktur, aksine artmakta oldugu bile soylenebilir.
34. Sigara aliskanligi erkeklerde mi kadinlarda mi daha fazladir?
Turkiye'de sigara icme aliskanligi erkeklerde kadinlara gore daha fazladir. Ozellikle kirsal bolgelerde kadinlar arasinda sigara aliskanligi cok azdir. Ancak kentlerde yasayan ve calisan kadinlar arasinda sigara aliskanligi zamanla artis gostermektedir.
35. Gencler arasinda sigara aliskanligi ne durumdadir?
Turkiye'de sigaraya baslama yasi giderek daha kucuk yaslara dogru inmektedir. Eski yillarda cogunlukla askerlik doneminde sigaraya baslanirken gunumuzde ortalama olarak 13.5 yasinda sigaraya baslanmaktadir. Ulkemizde 13 yasindaki erkek cocuklarin yarisi, 16 yasindakilerin de %80'i sigarayi en az bir defa denemislerdir.
36. Insanlar neden sigara icmeye devam ediyorlar?
Sigara bagimlilik yapici bir madde oldugu icin bir kez sigara aliskanligi olustuktan sonra bu aliskanliktan vazgecmek zor olmaktadir. Bununla birlikte sigara aliskanligi "vazgecilmez" bir aliskanlik degildir. Bu konuda kararli olan pek cok tiryakinin bu aliskanliktan kurtulabildigi bilinmektedir.
37. Sigara aliskanligi nasil edinilmektedir?
Ilk kez sigara icenlerde genellikle, bulanti, bas donmesi gibi belirtiler olur. Ancak bir sure sonra sigaranin insani rahatlattigi, uyarici ve zevk verici oldugu da fark edilir. Bu ozelliklerden dolayi bir kez sigarayi denemis olanlar, bu denemeyi tekrarlama istegi gosterirler. Bu donemde aliskanlik ve giderek de bagimlilik gelisir.
38. Sigara icenlerin ne kadari sigarayi birakmak istemektedir?
Aslinda sigara tiryakilerinin buyuk bir bolumu bu aliskanliklarindan hosnut degildir ve sigarayi birakmak istemektedir. Cesitli arastirmalarin sonuclarindan, sigara icenlerin en az ucte ikisinin sigarayi birakmak istedigi anlasilmaktadir.
39. Sigarayi birakmak mumkun mudur?
Elbette. Sigarayi birakma konusunda kararli olmak onemlidir. Pek cok kisi saglik nedenlerinden dolayi sigara aliskanligindan vazgecmek durumunda kalmaktadir. Sigaranin neden oldugu kalp hastaligi ve akciger hastaligi gibi rahatsizligi olan kisiler doktor tavsiyesi ile sigarayi birakmaktadir.
40. Insanlar sigarayi birakmayi nasil basarmaktadir?
Sigara icenlerin onemli bir bolumu sigarayi birakma konusunda ufak bir tesvik ve destek beklemektedirler. Ancak sigarayi birakma konusunda en onemli konu, sigara icen kisinin, sigarayi birakma konusunda kendisinin istekli ve kararli olmasidir. Sigara birakma konusunda bati ulkelerinde daha yaygin olan "sigara birakma klinikleri" ulkemizde de acilmaya baslanmistir. Bu kliniklerden veya her hangi bir doktordan sigarayi birakma konusunda yardim istenebilir.
41. Sigarayi biraktiktan sonra arada bir sigara icebilir miyim?
Kesinlikle hayir. Sigarayi biraktiktan yillar sonra dahi olsa bir tek sigara icilmesi halinde kolaylikla tiryakilige donulebilmektedir. Bu nedenle sigara tiryakiliginden kurtulmus olan bir kisinin kesinlikle bir daha sigara icmemesi gerekir.
42. Insanlar sigara icmezlerse tutun ureticilerinin durumu ne olur?
Tutun tarimi yapilan toprakta, basta tahillar olmak uzere patates, domates, fistik vb. pek cok urun yetisebilir. Dolayisiyla sigara icilmedigi zaman tutune olan talebin azalmasi durumunda tutun tarimi yerine baska urunler yetistirilebilir. Bu gecisi saglamak icin bazi ulkelerde ureticilere devlet tarafindan destek saglanabilmektedir.
43. Tutunden dolayi ulkeler fazla miktarda vergi geliri saglamiyorlar mi?
Evet, tutun ve tutun urunlerinden alinan vergiler ulkeler icin onemli bir gelir kaynagi olusturmaktadir. Ancak tutunun zararlari dusunuldugunde bu vergi gelirlerinin iyi bir gelir kaynagi olarak degerlendirilmesi mumkun olmaz. Ote yandan ulkenin toplam gelirleri icinde tutunden alinan vergilerin payi sanildigi kadar da fazla degildir.
44. Bir anda butun insanlar sigara icmez hale gelse, bu durum ulke ekonomisi bakimindan sorun yaratir mi?
Kesinlikle hayir. Cunku bir ulkenin tutunden sagladigi gelire gore, tutunun neden oldugu saglik sorunlarinin yol actigi maddi kayiplar cok daha fazladir. Bu nedenle esasen tutun tarimi karli bir uretim tarzi olarak kabul edilemez. Ayrica bir ulkedeki insanlarin hepsinin bir anda sigaradan vazgecmeleri soz konusu olamaz. Zaman icinde tutun talebindeki yavas bir tempo ile olan azalma da kolaylikla baska tarim urunleri ile degistirilerek karsilanabilir.
45. Pasif sigara icimi ne demektir?
Kendisi sigara icmedigi halde sigara icilen bir ortamda bulundugu icin sigara dumanina maruz kalma durumunda pasif sigara iciminden soz edilir. Sigara icenler nefes alarak dumani iclerine cektiklerinde duman hava ile karistigindan, duman icinde bulunan maddeler seyreltik hale gelir. Oysa sigara kendi kendine yanarken yandan cikan duman hava ile seyreltilmedigi icin, bu duman icinde bulunan maddeler daha yogundur.
46. Pasif sigara icimi zararli midir?
Evet. Arastirmalar, pasif olarak sigara dumanina maruz kalan kisilerde de kalp hastaligi ve kanser riskinin arttigini gostermektedir. O halde sigara icen bir kisi kendisine zarar verdigi gibi, ayni ortamda bulunan (evde es ve cocuklari, isyerinde is arkadaslari vb.) diger kisilerin sagligini da tehlikeye sokmaktadir.
47. Pasif sigara dumani maruziyetinin cocuklar uzerindeki etkileri nelerdir?
Sigara icilen evlerde buyuyen cocuklarda solunum sistemi hastaliklari daha fazla gorulmektedir. Anne ya da babadan birisinin sigara icmesi halinde bu hastaliklarin riski iki katina cikarken anne ve babanin her ikisinin de sigara icmesi halinde cocugun solunum sistemi hastaligi gecirme olasiligi daha da fazla olmaktadir.
48. Marihuanadan (esrar) yapilan sigaralar daha guvenli midir?
Hayir, marihuanadan yapilan sigaralarin dumaninda daha fazla miktarda katran bulunur. Ayrica mariuhana icenler dumani iclerine cok derin olarak cekerler ve uzunca bir sure iclerinde tutarlar. Bu nedenle marihuanadan yapilan sigaralar daha tehlikelidir.
49. Tutunu cignemek zararli midir?
Evet, tutunu cignemekle ozellikle agiz boslugu kanserlerinin riski artmaktadir. Ayrica tutunun cignenmesi sirasinda da nikotin kolaylikla kana karisabilmekte ve zararli etki yapabilmektedir.
50. Tutun emmek zararli midir?
Evet. Bazi toplumlarda tutun tablet haline getirilerek dis eti ile yanak arasina sikistirilmakta ve suyu emilmektedir. Bu durumda da ozellikle agiz boslugu ve girtlak kanseri riski artmaktadir. Ayrica emilen tutunun suyu icindeki nikotin kana karistigi icin bu yonu ile de zararli etki yapmaktadir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder