Portakal

Portakal adli meyvelerini sonbahardan ilkbahar sonuna kadar severek yedigimiz, sikma meyve suyunu neredeyse yil boyunca kana kana ictigimiz Portakal meyvesini veren agac, Turuncgiller'dendir (Narenciyeler). Anayurdu Himalayalar'in guneyindeki ulkelerden Cin'e kadar uzanan bolgeler olan portakal agaclari, ulkemizde Akdeniz ve Ege bolgelerinin kiyi seridinde bol bol yetistirilmektedir.

10 m'ye kadar uzayan boyuyla portakal agaci, Turuncgiller icinde en yuksek agac ve en uzun yasayandir. Saglam kok yapisi, dikine uzayan duz bir govdesi ile duzgun bir dal yapisi vardir. Koyu yesil renkli deri gibi sert ve dayanikli olan yapraklarinin kenari duzdur.

Ilkbaharda acan beyaz renkli mis kokulu cicekleri incedir. Bu cicekler olgunlastiginda, cesitlerine gore sonbahar ortasindan kis sonlarina kadar portakal meyvesini verirler. Onemli portakal cesitlerinden Vasington, erkenci, sulu, lezzetli ve cekirdeksizdir. Yafa, orta mevsim cesidi olup cekirdeksiz ve ustun nitelikler tasiyan bir cesittir.

Valensiya portakali, gec mevsimde olgunlasip agacta uzun sure kalabilir. Az cekirdekli ve bol suludur. Bunlardan gayri kan portakali adli eti ve suyu kirmizi renkli olan cesit ile diger yuvarlak ve kucuk boylu yerli portakal cesitleri giderek onemini yitirmekte, yalnizca sikmalik portakal olarak degerlendirilmektedir. Portakal, taze meyve olarak bolca yenildigi gibi receli, marmeladi, konservesi, tatlilari ve meyve sulari yapilarak da tuketilir. Kabugundan ve suyundan cikarilan esans, parfumericilikte kullanilir.

BESIN DEGERLERI

100 gr. taze portakalin icerdigi besin degerleri sunlardir: 49 kalori; 1,2 gr. protein; 12.2 gr. karbonhidrat; 0 kolesterol; 0,2 gr. yag; 0,5 gr. lif; 20 mgr. fosfor; 41 mgr. kalsiyum; 0,4 mgr. demir; l mgr. sodyum; 200 mgr. potasyum: 11 mgr. magnezyum; 200 IU A vitamini: 0,1 mgr. B1 vitamini; 0,04 mgr. B2 vitamini; 0,04 mgr. B3 vitamini; 0,03 mgr. B6 vitamini; 5 mcgr. folik asit; 50 mgr. C vitamini ve 0,2 mgr. E vitamini.

SAGLIGIMIZA YARARLARI

Yukarida sayilan onemli besin degerlerinin yani sira;

o Portakal, bazi kanser turlerine yakalanma rizikosunu en aza indirger: Portakali bolca tuketen kisiler, yapilan bilimsel arastirma sonuclarina gore mide ve pankreas kanserlerine yakalanma riskini en az tasiyan grubu olusturmaktadir.

o Portakal, icerdigi yuksek orandaki C vitaminiyle bedenin hastaliklara karsi direncini artirmaktadir: Cunku bazi virus turleri uzerinde oldurucu etkisi vardir.

o Icerdigi pektin adli maddeyle kotu kolesterol duzeyini dusurmektedir.

o Portakal, kilcal damarlari guclendirmekte, bu damarlarin olusturdugu sistemdeki kan dolasimini hizlandirmakta, ayrica damar tikanikliklarini onlemektedir: Bu ve yukarida sozu edilen kolesterol dusurucu etkisiyle portakal, kalbimizin dostudur.

o Ayrica icerdigi zengin potasyumla yuksek tansiyonun dusurulmesine yardimci olur.

Butun bu etkileri saglamak uzere portakalin taze meyve olarak bolca ve istendigi kadar yenmesi gerekir. Portakalin suyu, C vitamini, potasyum ve folik asit yonunden pek zenginse de bunu icmek taze meyveyi yemenin yerini tam olarak tutamaz.

AGACININ URETILMESI

Portakal agaclari, genellikle turunc agaci anaclarinin istenen portakal cesitlerine asilanmasiyla uretilmektedir. Uzun omurlu, cokyillik pek degerli ve uretken bir agac olan portakalin fidanlarinin, ilk karsilasilan ureticiden, cesit ve niteligi belirlenmeden satin alinmasi yanlis bir davranis olur. Bunun yerine inanilir ve guvenilir fidan ureticilerinden, cesidi belli ve saglikli fidanlari almak gerekir.

Tup icinde ilkbaharda satilan bu fidanlari, hava sicakligi yukselip de toprak sicakligi 13 dereceye vardiginda, bahcemizde acilacak 30-35 cm. genislik ve derinlikte ocaklara dikmeliyiz. Ocak araligi Vasington cesidi icin 7 m. ve yafa ile valensiya cesitleri icin 8 m. olmalidir.

AGACININ YETISTIRILMESI

Iklim istegi: Tum turuncgiller gibi, portakal agacinin da onde gelen istegi, sicak iklimli bir yerde yetistirilmektir. Portakal agacinin yetistirildigi yerde sicakligin -2 derecenin altina dusmemesi iyi olur. Cunku -9 derecenin altina dusen sicakliklarda agac donar ve olebilir. Dayanamadigi en yuksek sicakliklar ise, 45 derece ve uzeridir.

Portakal agaclarinin gelisme sicakligi 12 derecede baslar, ortalama 23 derece, gelismenin en hizli gerceklestigi sicakliktir. 37-39 derecelerde, portakal agaclarinin gelismesi durur. Soguk ve sicak esen ruzg�rlar da portakal agaclarini kotu yonde etkiler. Yorede esen h�kim ruzg�rlara karsi ruzg�rkiran kurulmasi dogru olur. Ayrica portakal agaclari, bulunduklari yerin havasinin nem oranindan da etkilenir. Dusuk nem oranli hava da portakal agaclarinin gelisimini ve urun verimini kotu yonde etkiler.

Toprak istegi: Tum turuncgiller gibi, portakal agaclari en iyi; bol humuslu, derin, suzek (suyu iyi akintili) kumlu-tinli, tinli ya da killi-tinli topraklarda yetistirilir, iyice derinlere inen koklerinin oksijen gereksinimi fazla oldugundan portakal agaci kesinlikle agir topraklarda yetistirilmemelidir. Portakal agacinin yetistirildigi yerde taban suyunun yuzeyden 1,5 m. asagida olmasi gerekir. Aksi takdirde toprakta drenaj islemi yapilmalidir. Topragin kirecine karsi da duyarli olan portakal agaclari icin en uygun toprak pH'i 5,5-6 olmalidir.

Toprak isleme: Tum turuncgiller gibi, portakal agaclarinin cok derine inen kokleri vardir. Ama, kok yapisinin %90'i 0-90 cm. derinlikteki yuzlek toprak tabakasindadir. Bu nedenle toprak islemesi 10 cm. derinlige kadar yapilmali ve agaclarin kokleri kesinlikle parcalanmamalidir. Bahcenin ilkbahardan baslayarak yilda dort kez 15-20 gun aralarla capalanmasi yeterli olur. Yabani ot mucadelesi boyle capalamalarla saglandigi gibi ot oldurucu (herbisit) ilaclarla da yapilabilir.

Sulama: Tum turuncgiller gibi, portakal agaclarinin da yillik su gereksinimi toprak, iklim ve agacin gelismesine bagli olarak 800-1.000 mm. arasinda degisir. Sulama donemi olan nisan ortalari ile ekim ortasindaki yedi aylik surede, havalarin cok sicak ve kurak oldugu zamanlarda agaclara toplam 600-700 mm. su verilmesi gerekir.

Sulama yetersiz yapilirsa agac su bulabilmek icin koklerini toprakta yayar. Gelisimi yavaslar, urun verimi ve niteligi duser. Asiri sulamadaysa kokler havasiz kalacagindan kok curugu hastaligi olusur. Gene agacin meyve verimi ve niteligi duser. Portakal agacinin sulama zamaninin gelip gelmedigi en kolay soyle anlasilir: Agacin yapraklari aksam saatlerinde gunes batmadan once solgunluk gosteriyor ve gece canlaniyorsa sulama zamani gelmis demektir. Ogle zamaninda meydana gelen gecici solgunluga aldanmamalidir.

Gubreleme: Tum turuncgiller gibi, hepyesil portakal agaclari da topraktan cok fazla besin kaldirdigindan gubreye gereksinimleri cok olur. Agaclara, bulundugu ortam, yas ve gelismelerine uygun ve dengeli gubreleme yapmak icin butun bu faktorlerin ortak etkisini ortaya koyan yaprak ve toprak analizleri uygulanmali, buna gore verilecek azotlu, fosfatli ve potasli kompoze fenni gubre miktarlari saptanmalidir. Ayrica eksikligi duyuluyorsa agaclara magnezyum, demir, mangan ve cinko da verilmelidir. Portakal agaclarina, bu mineral gubrelerden baska 2-3 yilda bir, iyi yanmis ciftlik gubresi verilmesi de buyuk yarar saglar.

Budama: Tum turuncgiller gibi, portakal agaclarina da sekil ve urun budamalari uygulanir ve genellikle agaclara yuvarlak bir bicim verilir. Sekil budamasi, agaclarin urunlenmesiyle baslar. Turuncgillerden olan agaclarin budanmasi ustalik isteyen bir istir. Bunun icin budamanin, portakal agaclarini iyi taniyan kisiler tarafindan uygulanmasi olumlu sonuclar verir. Agaclarda kurumus, kirilmis, ezilmis, hastalanmis, yaralanmis ve berelenmis, yaslanmis dallar kesilip cikarilmalidir. Obur dallarin da ayiklanip cikarilmasi gerekir.

Hasat (Derim): Tum turuncgiller gibi, portakal agaclari da cesitlerine gore sonbahardan baslayip kis sonlarina kadar, meyveler tam olgunlastikca hasat edilir. Hasatta, meyveler elle tutulup sapi bukulerek koparilir ya da daha iyisi keskin bir makasla kesilir. Hasat sirasinda kesinlikle dal uclari kirilmamali; meyve toplama isi acik, kuru, gunesli ve ilik havalarda yapilmalidir. Meyvelerin uzerinde ciy ve kiragi varsa bunlarin kurumasi beklenmelidir.

Hastalik ve zararlilariyla mucadele: Portakal agaclarina dadanan zararli ve hastaliklarla, en yakin tarim kurumuna basvurularak tavsiyeleri alinip uygun koruma ilaclari kullanilarak zamaninda, eksiksiz ve aksatilmadan mucadele surdurulmelidir.