Muz

Genellikle diger meyvelerden daha pahali oldugu halde lezzetli olusu ve besleyiciligi nedeniyle yeglenerek tuketilen meyvelerini sonbahardan baslayarak bazi yillarda nisan ayina kadar veren Muz, Muzgiller'in ornek bitkisidir. Anayurdu kesin olarak bilinmeyen, dunyanin sicak yerlerinde ve ulkemizde Akdeniz bolgesinde yetistirilen muz bitkisinin 40 turu ve 250 kadar cesidi bulunmaktadir. 1-15 m. kadar boylanan, odunsuz iri govdeli, genis yaprakli cokyillik otsu bir bitkidir.

Gercek govdesi sogan biciminde ve topragin altindadir. Yapraklarin ic ice gecmis kinlari, toprak ustunde muzun "yalanci govde"sini olusturur. Yalanci govdenin ortasindan ve yaprak demetinin arasindan cikan cicek toplulugu da bir demet olusturur. Bu demetin dibinde once beliren cicekler disi karakterdedir. Daha sonra demetin tepesinde erkek cicekler ortaya cikip yere dogru egilir. Disi ciceklerin tozlasip olgunlasmasiyla hevenk biciminde meydana gelen meyve kumeleri, yukari dogru dikilir.

Bu meyve hevenkleri uc ay icinde olgunlasmalarini tamamlayip kurur ya da uretici tarafindan kesilerek hasat edilir. Muz meyvesi taze olarak yenildigi gibi pastacilikta, tatlicilikta ve dondurma yapiminda kullanilir. Likoru de yapilir.

BESIN DEGERLERI

100 gr. soyulup dilimlenmis taze muzun icerdigi besin degerleri soyle siralanabilir: 85 kalori: 1,1 gr. protein; 22.2 gr. karbonhidrat; 0 kolesterol; 0,2 gr. yag; 0,5 gr. lif; 26 mgr. fosfor; 8 mgr. kalsiyum; 0,7 mgr. demir; l mgr. sodyum; 370 mgr. potasyum: 33 mgr. magnezyum; 190 IU A vitamini: 0,05 mgr. B1 vitamini; 0,06 mgr. B2 vitamini; 0,7 mgr. B3 vitamini; 0,5 mgr. B6 vitamini; 7 mgr. C vitamini; 10 mcgr. folik asit: 7 mgr. C vitamini ve 0,4 mgr. E vitamini.

SAGLIGIMIZA YARARLARI

Yukaridaki degerlerin incelenmesinden gorulecegi gibi, muz, bedene yararli bir besindir. Muzun besin degeri, meyve olgunlastikca artar. Sozgelisi, ham bir muz yenildiginde meyvenin icindeki karbonhidrat kolayca sekere donuserek, bitkinlige karsi bedene hizli enerji saglar. Oysa, olgun muz yenildiginde, bedene daha yavas ama uzun sureli hareketlilik verir. Bunun yani sira;

o Muz icerdigi buyuk orandaki potasyumla yuksek tansiyonu onler ve tansiyonu belli duzeyde tutar.

o Ham muz kabizliga, olgun ve tatli muz diyareye iyi gelir.

o Olgun muzun yenilmesi, kisiyi psikolojik yonden guclendirir, daha sonra da uykuyu duzene sokar.

o Muz, ulseri onler ve ulser yaralarinin tedavisine yardimci olur.

o Muzun, yuksek kolesterolu dusurucu etkisi vardir.

BITKISININ URETILMESI

Muz fidanlari, yasli muz bitkisinin budanmasi sirasinda bitkinin toprakalti govdesinden suren 40-50 cm. boyunda dar (kilic) yapraklarinin topraktan koklu olarak sokulmesiyle elde olunur. Bu sokum sirasinda kok, govde ve yaprak fazla hasar gormemeli, bitkinin hastalik tasimadigindan emin olunmalidir, iste boyle elde edilen fidanlar, mart-mayis ayinda sokulup muz tarimi yapilacak bahcede 3-4 m. aralikla kazilacak ocaklara (cukur) dikilir.

Ocak, 1-1,5 m. capinda ve 60-70 cm. derinlikte kazilir. Ocaklara, fidanin dikiminden once 40-50 kg. kadar iyi yanmis kaliteli ciftlik gubresi ile 350'ser gr. azotlu, fosforlu ve potasli kompoze fenni gubreler konulur. Bahce topraginin niteligine gore bu gubreler iki katina kadar artirilabilir.

BITKISININ YETISTIRILMESI

Iklim istegi: Muz, tropikal iklimli bolgelerin bitkisidir. Yil boyunca 26-27 derece ortalama sicaklik ister. Bitkinin gelismesi, 15-16 derece sicakligin altinda geriler. O derecenin altinda, toprak ustu bolumleri olur. -4 derecenin altinda, toprakalti govdesi de buyuk zarar gorur. Yaz mevsiminde 35 derecenin uzerindeki sicakliklarda da bitki gelisememektedir.

Ayrica muz uretimi yapilan bolgedeki havanin nemi de onemli olup nem orani %60'in altina dusmemelidir. Turkiye'de muz uretimine en uygun yoreler Akdeniz kiyilarimizdaki Alanya, Gazipasa ve Anamur ilceleridir. Buralarda da zaman zaman don olayi yasandigindan, yetistirilen muz bitkisini korumak uzere buyuk zahmetlere girilip yuksek harcamalar yapilmaktadir. Bu nedenle son yillarda Turkiye'deki muz uretimi seralarda yapilmaya baslanmis ve bu alanda basarilar kazanilmistir.

Ruzg�rkiran istegi: Muz genellikle guneye bakan hafif egimli yerlerde yetistirilmektedir. Buralarda h�kim olarak sert ruzg�rlar esiyorsa, bitkinin genis yapraklarinin parcalanmasini onlemek uzere o yonu kapamak icin iyi nitelikli meyve vermeyen yuksek boylu muzlar sikca ekilerek bir ruzg�rkiran olusturulur.

Toprak istegi: Muz yetistiriciligine en uygun topraklar derin, gecirgen, hafif bunyeli (kumlu-tinli), organik madde yonunden zengin ve hafif alkali karakterde olmalidir.

Sulama: Pek yuksek boylu govdesi ve genis yaprakli olusu nedeniyle muz bitkisi cok miktarda su tuketmektedir. Bu nedenle topraginin surekli olarak nemli tutulmasi gerekir. Ulkemizde mayis-haziran aylarindan ekim-kasim aylarina kadar sulama yapilmalidir. Ancak, asiri sulama da bitkiye zarar verir. Bu nedenle muz bitkisinin, damlama yontemiyle sulanmasi tavsiye edilir.

Gubreleme: Muz bitkisi topraktan cok fazla besin kaldirdigi icin ilk dikiminden sonra da duzenli olarak ama asiriya kacilmadan topraginin gubrelenmesi gerekir. Bunun icin ilgili tarim kuruluslarina yaprak ve toprak analizleri yaptirilir. Bu analizler sonucu olarak o kuruluslarin tavsiyelerine uyularak budama (mart-nisan), ciceklenme (haziran) ve hasat oncesi donemi (kasim) olmak uzere 3 seferde muz bitkisine gubre verilir.

Budama: Muz bitkisi yetistirilirken ocak ayi icinde bitkinin bulundugu ocak acilarak birinci yilinda gelismis, ikinci yilinda meyve vermis, ikinci yilini doldurmus govdeler kesilip cikarilarak ocakta, o yil meyve verebilecek 2-3 saglikli govde birakilir. Yapilan isleme, muz ureticiliginde "onarma" ya da "imar" denilmektedir. Bu isleri yapan kisiler, ozel yetenegi ve deneyimi olanlar arasindan secilmelidir.

Budama isi cok soguk, sicak ya da ruzg�rli gunlerde yapilmaz. Bu nedenle bazi yillarda mart-nisan ve hatta mayis ayina kadar ertelenebilir. Budama, iyice temizlenmis ozel aletlerle yapilir. Ayrica istenenler disinda bitkinin kokunden olusan oteki surgunler yaz aylarinda kesilerek cikarilir.

Toprak isleme: Muz bitkisinin kokleri cok yuzlek (yani, toprak yuzeyine pek yakin) oldugu icin yabani ot mucadelesi el aletleriyle ve dikkatle yapilir. Ya da yalnizca bu otlari olduren herbisit ilaclari kullanilir.

Hasat (Derim): Muz meyveleri, hicbir zaman yeme olgunluguna erisinceye kadar dalinda tutulmaz. Aksi takdirde meyvelerin kabugu catlar, meyve hastalik ve zararlilarin akimina ugrar. Dogallikla bu durumda, piyasa degeri iyice duser.

Muzlarin hasadi, meyvenin sekli koseliden silindirik duruma donustugunde (yani kabuk ici etle tamamen doldugunda) ve muz salkimlarinin (hevenklerinin) kabuk rengi koyu yesilden normal ya da acik yesile donustugunde yapilir. Salkimlar sapindan keskin bicakla kesilerek bitkiden ayrilir. Bu sirada ve daha sonraki islemlerde muz meyveleri kesinlikle orselenmemelidir.

Hastalik ve zararlilariyla mucadele: Muz yetistiriciliginde bitkilere dadanan zararli ve hastaliklarla mucadele yapmak icin mutlaka uzman kisi ya da kuruluslara basvurulmali, onlarin onerecegi tarim koruma ilaclariyla zamaninda, eksiksiz ve aksatilmadan mucadele surdurulmelidir.