1.DISIPLIN VE HOSGORU
Cocuklarda disiplin ve hosgoru birlikte olmalidir. Unutulmamalidir ki cocuk hayatinin ilk gununden beri ogrenme surecinde olan bir varliktir. Ogrenme surecinde olan kisi sik sik hata yapar . Muhim olan bu hatalarin cocuga gerekli aciklamalari yaparak ogrenmeyle degistirilmesidir. Cocuga asiri disiplin uygulanmasi , cocugun bazi noktalarda sikilmasini ve kendini ortaya koyma noktasinda tereddutler yasamasina neden olur. Asiri disiplin cocuklarda kaygi belirtilerine yol acar ve cocuk kendisini devamli gergin ve huzursuz hisseder. Cocugun yaptigi hatalar hicbir zaman gormemezlikten gelinmemeli , gormezlikten gelinen davranislar cocuklarda pekisecektir. Bu nedenle uygun bir sekilde cocugun yaptigi hatalar anlatilmalidir. Asiri hosgorulu anne baba tutumunda ise , neyin dogru neyin yanlis , neyin yapilmasi gereken neyin yapilmamsi gereken davranis oldugunu bilemeyen bir cocuk haline gelmesine neden olur. Asiri hosgoru cocukta gevsek ve tutarsiz bir yapinin ortaya cikmasina ve cocugun sinirlari devamli genisletme gayretleri icine girmesine yol acar. Bu sekilde asiri gevsetilmis sinirlar cocuklarda davranis problemlerine yol acarak belli bir sure sonra anne baba icin cocugun davranislarinin cok buyuk bir problem haline gelmesine neden olabilir.Bu nedenle anne babanin her ikisinin de disiplin ve hosgoru konusunda sozbirligi icinde olmalari birbirinden farkli tutumlara girmemeleri gerekir. Ozellikle evde yasayan veya cocuk uzerinde etkinligi olan buyukanne ve buyukbabanin da bu konuda sinirlari gevsetmek yerine , anne babaya yardimci olmaya calismalari gerekir. Bu tutarsiz durum cocugun , nasil davranacagini bilememesine ve davranis problemlerinin daha da artmasina neden olur. Anne babalarin bu konuda disiplin ve hosgoru dozunu tam olarak ayarlamalari onemlidir. Cocugun normal psikososyal gelisimi icin bu durum cok onemli bir noktadir.
2.HERSEYE ITIRAZ
Cocuklarin anne babalarina karsi gelmesi cok sik karsilasilan bir problemdir. Anne babanin her dedigini olumlu veya olumsuz taraflarini dusunmeden surekli karsi gelme durumu varsa bu durumda karsi gelme bozuklugundan bahsedebiliriz.Genelde cocuklarda cabuk sinirlenme karsi gelmeye eslik eden durumdur. Normal yasin verdigi karsi gelme bazi donemlerde cocuklarda gozukur. Anne babanin dengeli tutumu ile bu problem kisa surede asilabilir. Cabuk sinirlenme ve karsi gelme durumu genelde cocuklarda kaygi halinin belirtisidir. Bazi noktalarda icsel catismalari olan ve kaygi hali olan cocuklar cok cabuk tepki ortaya koyarak sik sik anne babalarina karsi gelirler. Kardes kiskancligi , cocuga karsi anne veya babanin ilgisizligi, diger kardesin cok fazla on plana gecmesi ,cocugu yonlendirme eksikligine bagli bos kalma, okul problemleri , cocukluk cagi depresyonlari , sik sik elestirilme , asiri derecede disiplin uygulamalari, cocugu etkileyen psikososyal stres faktorleri ilk akla gelen cocuga anksiyete (kaygi ) olusturacak nedenlerdir. Ayni zamanda bu kaygi durumundan cocuga uygulanan sinirlarin cok gevsetilmesi ile basgosteren davranis problemlerine bagli karsi gelme ve mevcut kurallara itiraz da karsi gelme davranisi seklinde gorulebilir. Karsi gelen ve cabuk sinirlenen cocuga genelde yapilmasi gereken sey cocugun kaygi durumuna neden olan etkeni bulmaktir. Cocuga dengeli ve duzenli devam ettirilen sevgi ve hosgoru durumu da cocugun kaygi halini alacak ve onu anne babaya isbirligine zorlayacaktir. Cocuklarin karsi gelme ve tutturmacilik ile anne babalarini yonlendirmeleri yerine, anne babanin biraz daha bilincli davranip basit psikolojik kurallari uygulayarak cocuklarini istedikleri gibi yonlendirebilmeyi ogrenmeleri gerekir. Bazi cocukluk cagi psikiyatrik problemlerinde karsi gelme ve cabuk sinirlenme durumunun gorulebilecegi unutulmamali ve bu yondeki tespitler ve eslik eden diger problemlerin varliginda, psikiyatrik yardim icin anne babalarin cocuk psikiyatristine basvurmalari onerilir.
3.ICE KAPANIKLIK
Cocuklar devamli psikososyal bir gelisim gosterir. Normal sosyal gelisim icerisinde basta aile uyeleri olmak uzere diger insanlar ile iletisim ve etkilesim onemlidir. Bu normal gelisim icin kacinilmaz bir durumdur. Bazi cocuklar gerek kisilik ozellikleri gerekse ikincil olarak etki eden faktorler sonucunda ice donuk ,sosyal ortamlara ve alisilmadik mekanlara kolay adapte olamayan , genelde duygusal paylasima girmeyen , yabanci insanlardan tedirgin olan bir yapida olabilirler. Bu durum bazi psikiyatrik durumlarda gorulebilir. Bu durumda cocugun bu nedene yonelik tedavisi gereklidir. Anne babalarin bu durumda yapmalari gereken sik sik cocuga soz hakki tanimalari ,hemen her konuda onun kendisini ve duygularini ifade etmesini saglamalari , ona sik sik ne hissettigini ve dusundugunu sormalari , cocugun kendisine deger vermeleri , konustugu zaman dinlemeleri , sik sik sosyal ortamlarla irtibatini saglamalari , onu oldugu gibi kabul ederek sevgilerini sik sik belli etmeleri , cocugun her seyine mudahale etmeden ve cok mudahaleci olmadan onun kendini ortaya koymasini saglamalari onerilir. Devam eden durumlarda bazi psikiyatrik tablolardan soz edilebilir. Bu durumun tedavisi gerekir. Ozellikle okul cagi ile beraber sosyal iliskilerde problem olmamasi icin durumun cozumlenmeye calisilmasi onem kazanir.
4.ASIRI HAREKETLILIK
Bazi cocuklar yasitlarina gore asiri hareketli olabilirler. Bu durumun bir cok nedeni olabilir. Genelde asiri hareketli cocuk denince aklimiza hiperaktif cocuklar gelir. Cocukta asiri hareketlilik her ortamda oluyor yer ve zaman dinlemiyorsa o zaman hiperaktiviteden suphelenmek gerekir.Bu durumda cocukta dikkat eksikliginin de eslik edip etmedigine bakilmasi gerekir. Asiri hareketli cocuklar devamli kipir kipirdirlar , yerlerinde duramazlar , sanki bitmez bir enerjileri var gibidir. Genelde asiri hareketli cocuklarin durumu okula basladiklari donemde belirgin bir sekilde fark edilir. Ogretmenden sik sik uyari alinmasi ile anne baba olayin farkina daha da iyi varir. Bu durum cocugun sosyal iliskilerini ve ders basarisini etkiler.Normalde belli bir kapasitede olan bu cocuklar ders basarisizligi ile karsimiza gelirler. Bu durumlarda ilac tedavisi ve diger tedavi yaklasimlari cocugun gelecegi acisindan onemlidir. Asiri hareketlilik durumu cocugun sikinti ve problemlerine bagli da gelisebilir. Bazi psikiyatrik durumlarda cocuklarda bu turlu hareket artisina rastlayabiliyoruz. Bu durumda cocukta sikintiya ikincil olarak gelismis yerinde duramama, hareketlilik artisi gorulur. Altta yatan sikintinin ve stres etkeninin halledilmesi ile cocugun bu hareketliliginde azalma gorulur. Bu cocuklarin genelde anne ve babalarinda da buna benzer bir hareketlilik cocukluk donemlerinde olabilir. Bu turlu cocugu olan anne babalarin olaya gayet sakin yaklasarak , bu hareketliligi ve cocugun psikososyal gelisimini iyi yonlendirmeleri gerekir. Asiri hareketliligi yuzunden cok elestirilen ve sosyal ortamlardan dislanan cocuklarda , baska psikiyatrik problemlerde olusabilir.Bu cocuklari sportif faaliyetlere yonlendirmek , onlari olumlu ve faydali ugraslarla mesgul etmek , enerjilerini bazi hobilere kanalize etmek, dikkat eksikligi ve hiperaktivite durumu varsa tedavisini saglamak onemlidir.
5.DERS BASARISIZLIGI
Ders basarisina etki eden bir cok durum vardir. Ders basarisizligi cocuklarin normal sosyal ve psikolojik durumunu etkiler. Bu durumda aile ile iliskilerinde bozulmasi soz konusu olabilir. Ders basarisina en buyuk etken cocugun zeka kapasitesidir. Bu durum cocugun okudugunu , anlatilani ve aktarilan bilgileri kolay kavramasina ve akilda tutmasini kolaylastirir. Zekanin belli bir seviyeye gelmesini daha cok dogumsal ozellikler ve cevre sartlari belirler. Belli bir zeka kapasitesi olmasina ragmen ders basarisizligi olan cocuklarda asagidaki nedenleri aramak yerinde olur. Ders basarisizliginin en buyuk nedeni, cocuklarin belli bir sorumluluk icerisinde kendilerini hissedip , okul sonrasi gerekli ders calisma saatlerini duzenlememeleri ile kendini gosteren durumdur. Bu durumda ogretmen ve aileye cok buyuk bir is dusmekte uygun ve dengeli yaklasimlar ile cocuklarin bu yondeki eksikliklerini isbirligi icinde kapatmalari gerekir. Yanlis tutumlar cocuklarin bu sikintisini pekistirir. Bu durumda ogretmen aile isbirliginin olumlu etkisi buyuktur. Egitimde firsat esitligi onemli bir konudur. Cocugun gittigi okulun genel durumu , ogretmeninin ozellikleri , sinifin ozellikleri , verilen egitimin kalitesi , bu egitime ek olarak saglanan imkanlar cocuklarin ders basarisini dogrudan etkiler. Butun bu noktalarda belirgin problem olmamasina ragmen cocukta gorulen ders basarisizliginda ozel ogrenme guclugu durumunu hesaba katmak yerinde olur. Bu durumun tespiti ve egitim ile tedavisi onemlidir. Ders basarisina etki eden diger nedenlerden biriside cocukta olabilecek depresyon , madde bagimliligi , uyum bozukluklari ,aile ile ilgili problemler, psikososyal stres etkenleri , anksiyete bozukluklari gibi psikiyatrik durumlar da ders basarisizliklarina neden olabilir. Bu durumlar ders basarisizliginin yaninda ek belirtiler ile kendini gosterir. Bu negatif etkenin ortadan kaldirilmasi ile ders basarisizliginda duzelme belirgin olarak gorulur. Ders basarisizligi olan cocuklarin yasitlari ile kiyaslanmadan ve ozguvenleri zedelenmeden , ders basarisi icin yonlendirilmeleri onemlidir. Cocuklarin bu turlu sikintilari varken anne babanin asiri ilgisiz ve asiri kontrol durumlari, cocuklarin bu durumlarinin devam etmesine neden olur. Onemli olan anne babalarin cocuklarina vakit ayirarak , onlarin durumlarindan haberdar olmalari ve bu turlu problemler tamamen cocugun yasaminda pekismeden gerekli onlemler alinmalidir
6.COCUGUN KENDINI ORTAYA KOYMASI VE NORMAL KISILIK GELISIMINI NASIL SAGLAYABILIRIZ.
Cocuklar devamli psikososyal gelisim icerisindedirler . Bu gelisimi etkileyen temel faktor en azindan belli bir yasa kadar ailedir. Cocugun kisilik gelisimi bir hayat boyu devam eder.Kisilik gelisiminin buyuk bir kismi erken yaslarda tamamlanir .Bu durumda cocugunuz birinci planda anne baba ve bakim veren kisiden , ikinci planda evdeki diger bireylerden , ucuncu planda sosyal cevreden iyi veya kotu yonde etkilenecektir. Anne babanin etkisi kardese gore cok daha fazladir. Ama bir iletisim ve etkilesim ortami olan ailede kucuk kardes buyuk agabeyden veya abladan da etkilenecektir.Bu durum cogu zaman iyi yonde bir etkilesim ile sonuclanir ve iyi yonlendirilirse kardes kiskancliginin onune gecilir . Kucuk cocuklar agabeyinden veya ablasindan bir cok seyi hizli bir sekilde ogrenerek , gelisimini daha da pekistirebilir.Bu nedenle kucuk kardesler daha sansli sayilabilir .Buyuk olanlarin yas avantaji oldugu icin kucuk kardes ister istemez ogrenme ve etkilenme olarak buyuk kardesi takip eder .Ama bu durum kucuk kardesin buyugu rakip olarak algilayip tamamen ona ters dusmesinden cok daha iyi bir durumdur. Eger psikososyal gelisim icerisinde cocugunuzun geri planda kalmamasini ve kendini ortaya koyarak , kisilik ozelliklerini gelistirmesini istiyorsaniz ; Her cocuk icin psikososyal gelisim sureci icerisinde yapilmasi gerekli bazi tavsiyeleri aktarmak istiyorum. Bu cocugunuzun kendine olan guvenini artiracak , kendi kisilik ozelliklerinin gelismesini saglayacak , onun psikososyal gelisimini guclendirecektir.
1-Sik sik cocugunuza yasina uygun olarak yapabilecegi gorev ve sorumluluklari verin.
2-Ona sik sik kendini nasil hissettigini sorun
3-Olaylar karsisinda onunda fikrini ifade etmesini saglayin yani ona kendi fikrini sorun ve dusunmeye sevk edin .Soyledigi seylere onem verdiginizi hissettirin .
4-Onun iyi yonlerini ve basarilarini takdir edin , on plana cikarin ve odullendirin.
5-Onun kabiliyetlerinin gelismesine zemin ve imkan hazirlayin
6-Hatali davranislarini konusarak onu yargilamadan anlatmaya calisin , olaylarin ve yaptiklarinin hatali taraflarini farketmesini saglayin
7-Sik sik onu sevdiginizi ve onun aileniz icin ayrilmaz bir parca oldugunu ifade edin
8-Onun kendini ifade etmesini kolaylastirmak icin karsilikli olarak siz ona kendinizi ifade edin ,ondan da kendini ifade etmesini isteyin sik sik karsilikli konusup sohbet edin
9- Onun yapabilecegi seyleri kendisine birakin , onun yerine bazi seyleri yapmayin , bu cocugun kabiliyetlerinin gelismesini engelleyerek kendini ortaya koymasini engeller.
10-Onunla kaliteli ve hos bir sekilde vakit gecirin
11-Onun olaylar karsisindaki duygularina deger verdiginizi belli edin 12-Onun sosyal ortamlardaki arkadasliklarini ve girisimlerini uygun oldugu olcude destekleyin
13-Onun aile ici herkesle olan baglarinin kuvvetlenmesini saglayin Unutmayiniz ki bu gunun cocuklari ,yarinlarin buyukleri olacak, cocugunuzun bu gunden davranis ve kisilik gelisimi iyi yonlendirilirse , gelecekte hem onun hem sizin acinizdan ideal olan gerceklesmis olacaktir.
7.COCUGUN YERINE BAZI SEYLERI YAPMA
Insanoglu ilk dogdugu gunden itibaren devamli olarak kendi kabiliyet ve becerilerini gelistirme sureci icerisindedir. Buna bagli olarak dogustan var olan mevcut kapasite ozellikle hayatin ilk yillarindaki cevresel ve fiziksel etkenlerinde devreye girmesi ile hizli bir gelisme gosterir. Her birey yasina uygun gelisme donemlerini saglikli bir sekilde gecerek, gerek motor becerilerini , gerek sosyal gelisimini , gerekse dil gelisimini cocukluk doneminde hizli , daha sonra giderek yavaslayan bir sekilde devam ettirir. Bu siniflamalardan (motor , dil , sosyal gelisim ) her birinin uygun ve tam olarak gelismesi icin bazi yonlendirmelerin yapilmasi ve bazi cevresel sartlarin saglanmasi gerekir. Konunun bir cok ayrintilari olmakla birlikte su anda kismi olarak deginilecektir. Ozellikle cocuk bakiminda soz sahibi olan annelerin cocuk uzerindeki davranis sekilleri cocugun gelisimi acisindan cok buyuk onem arz etmektedir. Bazi anneler cok asiri derecede cocuklari ile ilgilenirler , Bu durum cocuklariyla hic ilgilenmeyen annelerin durumu kadar cocuk icin sikintili olabilir. Bu asiri ilgilenme durumunun ayrintilarini baska bir zamana birakarak konumuz ile alakali olan kismini bahsetmek istiyorum. Genelde asiri koruyucu ve kollayici anne babalar olmak uzere bazi ebeveynler cocugun uzerine o kadar duserler ki onun yasina uygun gelisiminin de onune gecerler . Cunku cocuklar bu derece kendisinin yerine bazi seyleri dusunen ve yapan anne babalar veya baska birisi oldugundan kendileri kabiliyet ve becerilerini kullanmaya gerek duymazlar . Cunku bu durum onlar icin daha kolay olmaktadir.Cocugun yasina uygun olarak kendi basina yemek yemesinden tutun , giyinmesi , okul dersleri , ev icerisindeki etkinlikleri gibi bir cok konuda anne babalar onlarin yasina uygun yapabilecekleri noktalarda gereksiz yere devreye girerek cocugun hem psikolojik olarak hem kabiliyet olarak uygun atilimlari yapmalarini engellerler. Bu nedenle anne babalar cocuklarinin normal gelisimini saglamak icin en basta onlarin yaslarina uygun davranmalari ( bebeksi tavir ve hareketlere prim vermemeleri ) gerekir. Surasi unutulmamalidir ki Cocuklarin yaslarina uygun rol almalarini yada almamalarini anne babalarin onlara cizdigi rol belirler.Cocuklari yerine bir cok davranisi ustlenen ve onlarin yasina uygun sorumluluklar almasini saglayamayan anne babalar , cocuklarina iyilik yaptiklarini zannetmelerine karsin , onlarin kabiliyet ve becerilerini kisitladiklarinin farkinda degildirler. O nedenle gerek psikososyal gelisim gerek bedensel gelisim icin bu durum onemlidir. Cocugun yapmasi gereken aktiviteler ve gorevlerin baslangicinda cocuga yardimci olmak uygun olur ama bu yardimin devamli o gorevi ustlenme seklini almasi ise zararli olur. Yasindan daha buyuk sorumluluklar vermekte ayni sekilde digeri kadar sakincali olabilir. Anne babalarin saglikli bir biyopsikososyal gelisim icin bu dengeyi saglamalari gerekmektedir.
8.ASIRI KONTROL
Bazi anne babalarin dustugu en buyuk hatalardan birisi de cocuklarini cok asiri kontrol ve disipline etmeleridir. Bu genelde cok titiz ve hassas anne baba kisiliginin olmasi durumunda karsimiza cikmaktadir. Ozellikle bazi anneler cocuklari hakkinda her an ne yapiyor , ne ile mesgul oluyor , acaba bir problem var mi , bir sey olursa , basina bir is gelirse ve buna benzer dusuncelerle devamli cocuklarini dusunmekte ve cocuklarini her an kontrol etmeye calismaktadirlar . Elbette ki her anne baba belli olculerde cocuguna sahip cikmali ve cocugunun o an nasil bir durumda oldugunu merak etmelidir. Ama bunun olcusu cok fazla kacirilirsa ve cocuklar cok asiri kontrol edilemeye calisilirsa , sikintinin asil onemli bir kismini cocuklar cekmektedir. Yani cocuk her an kontrol edilme hissi ile yasamakta bu da onlarda muthis bir sekilde bir kaygi ve gerginlik olusturmaktadir. Acaba hata yapar miyim , acaba annem gorur mu , acaba bu is konusunda annem ne der , acaba bu yaptigim icin elestirilir miyim gibi dusuncelerle cocuklarin bu kontrol durumuna reaksiyon olarak kaygilari daha da artmaktadir . Hatta bu durumu bazen o kadar ileri boyutlarda gormekteyiz ki , bu kontrol ve bagimliliga alisan cocuk annesinden ayrildigi zaman sanki basina kotu bir sey gelecekmis gibi endise duyabilir. Bu durum onun ileride ayrilik kaygisi gostermesine de neden olabilir. Annenin kaygisi ve endisesi cocugu da anlamsiz bir sekilde kaygi ve sikintiya sokabilir . O nedenle anne babalarin cocuklarini belli olculerde kontrol etmeleri , onlarin bazi hatalarini gormezden gelmeleri ( devam etme durumunda onlem almak sarti ile ) , onlari bazi zamanlar kendi hallerine birakmalari , her an nerede ne yapiyor dusuncesinden vazgecmeleri , onlar icin asiri kaygi ve endiseye girmemeleri , cocugun ufak tefek yanlislarini tespit edip cocugun yuzune vurmamalari uygun olur. Bu asiri kontrol ve anne babalarin asiri disiplin ile beraber mukemmeliyetci tavirlari , cocuklari anne babanin sozlerine karsi pasif bir direnc ve yalana itebilecegi gibi cocuklarda tik , tirnak yeme , konusma sorunlari , altini islatma, altini kirletme vb gibi kaygi belirtilerine de yol acabilir. Anne babalari cocuklarini kontrol etme konusunda bu dengeyi iyi ayarlamalari gerekir. ayni zamanda cok kontrol edilen ve cok elestirilen cocuklarinda kendi ozguvenlerinin eksik kalacagini ve sosyal olarak cekingen olabileceklerini ve anne babalarinin bu asiri kontrol ve isteklerinin de onlari strese itebileceginin hic bir zaman unutulmamasi gerekir. Her cocugun kendi halinde olmasi gereken zamanlarin oldugu unutulmamali ve cocuklarin kontrol ve takibi onlari bunaltmayacak ve kaygiya itmeyecek derecede olmalidir.
9.ANNE BABANIN FARKLI YAKLASIMLARI
Genelde anne babalar cocuga davranista tek bir cizgiyi tutturmakta zorlanirlar. Elbette ki anne babanin farkli kisilik yapilari , yetisme tarzlari , anlayislari ve degisik farkliliklari olacaktir .Bu cocugun yetisme ve zeka gelisiminde iyi yonde katkilar saglayabilecegi gibi , cocugun egitimi ve davranislarinin yonlendirilmesinde anne babanin birbirinden habersiz veya tamamen farkli yaklasimlari cocuklarin psikososyal gelisiminde buyuk sikintilar olusturabilmektedir. Genelde cocugun gelisim asamalarindan uygun bir sekilde gecmesi ve onun yasa ozgu egitiminin tamamlanmasinda anne babanin yaklasimlari ve cocugu yonlendirmeleri onem kazanir. Butun bunlari su sekilde ornek vererek aciklayabiliriz ; Bir anne asiri hosgorulu olabilir, baba ise tam tersi disiplin yonu agir basabilir. Bu durumda cocugun davranislari , konusmasi , hal ve hareketleri tamamen iki farkli kutup tarafindan yonlendirilmeye calisilirsa cocukta davranis problemleri ve bazi psikolojik sorunlar yasanabilir. Babanin koydugu kurali annenin bozmasi veya tam tersi babanin hosgoru gosterdigi bir davranisa annenin sinir koymasi genelde cocugun davranis olarak kararsiz , cekingen , celiskili ve tutarsiz bir hale gelmesine neden olabilir. Cunku cocuk gelisimini ve davranislarini anne babasindan iyi yonde veya kotu yonde aldigi uyarilar ile sekillendirir. Bu cocuga yansiyan celiskili ve tutarsiz durum cocukta degisik kaygi belirtilerinin ( tirnak yeme , tik , konusma zorluklari , uyku ve yeme bozukluklari vb.) ortaya cikmasini kolaylastirabilir. Anne babalarin mumkun oldugu kadar birbirlerini desteklemeleri , tutarsiz davranmamalari , cocugun yaninda birbirinin uygulamalarini elestirmemeleri gerekir. Bazi gorus farkliliklari olsa bile cocugun olmadigi zamanlarda konusularak ortak gorusun cikmasi ve ortak soz birliginin saglanmasi gerekir. Cocugun saglikli gelisiminde anne babalarin birlikte , celiskisiz ve tutarli olmalari cok onemlidir. Aksi takdirde bu farkliliklar ve anne babanin celiskili davranislari cocuk tarafindan kullanilabilir. Cocugun anne babayi yonlendirmesi bu farkli tutumlardan dolayi kolaylasabilir. Anne babalarin ortak fikir ve gorus birligi ile cocuklarini yonlendirmeleri gerekirken , tam tersi olarak cocuk , anne babayi yonlendirebilir. Bir baska noktada anne baba harici bir baska kisinin( genelde buyukanne , buyukbabanin) anne babanin koydugu kurallari ihlal eden veya zayiflatan yaklasimlarda bulunarak cocuklarin kurallara uymasini ve davranislarinin sekillenmesini engellemesidir. Anne baba arasindaki iletisim ve ortak karar alma mekanizmasi ne kadar iyi isler ve cocuga yansitilan davranislari ne kadar birbiri tarafindan desteklenirse o kadar saglikli ve normal psikososyal gelisimli cocuklar olacaktir. Burada sunu da belirtmek yerinde olacaktir , cocuklara yansitilan davranislarin zaman asimina ugrayarak degisikliklere ugramasi uygun degildir. Yani anne bugun koydugu kurali bir hafta sonra bozuyor veya tam tersi bir tutum izliyorsa ( sebepsizce gerekli bir neden olmadan ) bu durum da cocuklarin gelisimini kotu yonde etkiler. cunku cocuk bir hafta once tepki almadigi bir davranistan bir hafta sonra tepki aldigini gorurse bu onun kendine guvenini azaltir, onu cekingen , tedirgin ve kaygili birisi haline getirir. Yani cocugun cevresinden ( aile , arkadas , okul ve ogretmen , sosyal cevre ) devamli tutarli davranislari gormesi onemlidir. Bu konuyu ileri bir tarihte daha ayrintili incelemeyi dusunuyoruz .
10.CEZALANDIRILMA SEKLI
Cocuklarina guzel bir sekilde egitim vermek ,onlari hayata hazirlamak ve onlari iyi yonlendirebilmek her anne babanin temel hedeflerinden bazilaridir. Devam eden hayat icerisinde cocuklarin gerektigi sekilde iyi ozellikler kazanmasi , bazi yonlendirmeleri gerektirmektedir. Anne babanin her davranisinin , yorumunun olaylar karsisindaki tavrinin ve tepkisinin cocuk uzerinde bir etkisi vardir. Anne baba - cocuk arasindaki etkilesim devam eden cok onemli bir surectir. Ve bu etkilesimin kalitesi neredeyse cocugun butun hayatini etkiler. 6 aylik bir cocuk bile iyi bir sey yaptiginda anne babanin goz temasi ile onu desteklemesi veya kaslarini catarak istemedigini belli etmesi bir odul -ceza seklidir. Aslinda gunluk akip giden hayat icerisinde anne babalar farkinda olmadan cocuklarini odullendirmekte veya cezalandirmaktadirlar. Bazi durumlarda ise cocuklar hatali ve yanlis bir sey yaptigi ve en onemlisi bunu tekrarladigi zaman anne babalarin tepkisiz kalmasi o yanlisin devam etmesini saglamaktadir. Zamaninda mudahale edilmeyen hata devam edecek veya sekil degistirebilecektir. Bazen de anne babanin yersiz ve asiri tepki ortaya koymasi veya tutarsiz bir sekilde cezalandirmasi cocuktaki sikintiyi artirmakta ve yeni davranis sorunlarinin ortaya cikmasina zemin hazirlamaktadir. Ayrica devamli kontrol edilmeye calisilan ve bu kontrol havasi icerisinde gerginlige itilen cocuklarda da psikolojik sorunlar ortaya cikabilecegi goz onunde tutulmalidir. O nedenle bebekken dahi anne babanin cocuga uyguladigi cezalandirma sekli onemlidir. Ve cocugun kisilik gelisiminde , sosyal gelisiminde ciddi tesirler birakir.O nedenle biz cocuk psikiyatristlerini endiselendiren onemli noktalardan biriside bu konuda anne babalarin bilincsiz bir sekilde uygulamalarda bulunmasidir. Genelde cocuklarin yaslari ve yaptiklari hatalarin buyuklugune gore cezalandirilmalari uygun olmak ile birlikte genel yaklasimlari su sekilde siralayabiliriz.
Cezalandirmanin asamalari ve ozellikleri nasil olmalidir 1- Cocuklarin ilk yaptigi hata eger cok buyuk sonuc dogurmayacak sekilde ise uyari seklinde (bu da bir cezalandirmadir ) anne babanin mudahalede bulunmasi gerekir. Bu yeri geldiginde anlik bir kas catilmasi seklinde de olabilir. Bu cocuga mesaj olarak yaptigi davranisin onaylanmadigi tepkisinin iletilmesidir.
2-Yapilan hatanin siddeti artmis ise ve/veya tekrarlayan hatalar ise cocuk ile yasina uygun bir sekilde bu durumun hatali oldugu ve dogrusunun ne oldugu , davranisin tekrari halinde zararinin neler olacagi konusulmalidir. Bu acik olarak sizin tarafinizdan bu davranisin istenmediginin belirtilmesidir.
3-Yapilan hatanin devami durumunda , hatanin buyuklugu ne olursa olsun anne baba tekrar cocugu ile sevgi ve ilimli bir ortam olusturarak , cocuga yonelik asiri tepki ve yargilamadan kacinarak konusmali ve cocuga bu davranisin tekrari halinde ne turlu cezalari alabilecegini belirtmelidir. Burada da cocugun yasi onem kazanmak ile birlikte anne babanin bu durumu onun ile konusma tarzi ve uslubu onemlidir. Kesinlikle durum mucadele ve tartisma ortamina donusturulmemelidir. Cunku bu ortam iki tarafa da zarar verecektir. Ilerleyen donemlerdeki iliskiyi zedeleyecektir.
4- Konusma ve soylenen cezalandirilma ikazlarina ragmen devam eden yanlislarda anne babanin israr ile bahsettigi cezayi uygulamasi gerekir. Burada Hemen sunu belirtelim ; anne babalar kesinlikle yapamayacagi cezalandirma yontemini cocuga soylememeli , ancak cezalandirmayi yapmak istemedikleri veya yapamadiklari zamanda hafifletici sebepler ile bir karsilik sonucunda affetmelidirler ( orn:ceza olarak disari parka goturulmeyecek cocuga , odani toparlarsan senin cezani affedebilirim demek gibi ). Cezalandirmanin sekli ise burada onem kazanmaktadir. Biz cocuk psikiyatristlerinin onerdigi cezalandirma yontemi , cocugun sevdigi seylerden mahrum edilmesi seklindedir. Fiziksel cezalarin cocuklara uygulanmasi son derece sakincalidir ve cocuklarin anne baba ile iliskisini zedelemekte ve ortami daha gergin hale getirmektedir. Veya erken yatma , odasinda yalniz olarak iki-uc dakika beklemesi gibi basit cezalandirma tekniklerinin kullanilmasi da uygun olur. Ama cezalandirilma sirasinda cocuklarin gururu incitilmeden ve ozguvenleri zedelenmeden uygun bir dil ve takdim ile bunun yapilmasi gerekir.
5-Aldiginiz butun onlemlere ragmen onune gecilemeyen sikintilar icin anne babalarin bir uzmana basvurmayi ihmal etmemeleri gerekir. Cunku bu durumlarda davranis bozuklugu , karsi gelme bozuklugu , dikkat eksikligi ve hiperaktivite durumu , cocukluk cagi depresyonlari , uyum guclukleri gibi sorunlar eslik ediyor olabilir. Ek olarak sunu soylemek gerekir anne babanin cezayi takdim sekli , daha onceleri cocuga verdikleri egitim , anne baba harici etkili kimselerin durumu(buyuk anne buyuk baba vb ) , sosyal cevrenin ozellikleri , okul cevresi , anne babanin birbirlerinin desteklemeleri , anne babanin kisilik yapilari , cocuga olan yakinlik dereceleri , arkadas cevresi , buyuk veya kucuk kardesin tutumu , anne babanin daha once tutarli cezalandirma sekilleri vb. gibi bir cok etken ile cocugun davranislari , cezaya verdikleri tepki ve cezalandirilma sonucu elde edilen basari durumu degisecektir.
11.COCUGU ODULLENDIRMENIN SEkLI NASIL OLMALIDIR
Hayatin ilerleyen asamalarinda cocuk gelisimi bazi yonlendirilmelere ihtiyac duyar . Anne babanin cocugun davranislarinin sekillenmesinde cocugun basarilarini , dogru davranislarini , onaylanmasi gereken tavirlarini ,odullendirmesi onemlidir. Nasil ki istenmeyen davranislarin ve yanlislarin kalmamasi icin cezalandirma yontemini uygun bir sekilde uygulamalari onemlidir ayni sekilde odullendirme yontemini de uygun kullanmalari cocuk egitimi acisindan onemlidir.. Cocugun olumlu davranislarinin tasdiklenmesi bebeklik doneminde baslar . Bir hareket yaptiktan sonra bebek annenin veya babanin yuzune bakar ve onlardan tasdik bekler . eger o davranis tasdiklenirse (gulumseme , kafa sallama , dokunma , ses ile onaylama ,ona bir sey verme vb ) bebek o davranisini ilerletir ve o davranisin degisik ve ileri versiyonlari artarak devam eder yani o davranis giderek guclenir. Ama anne baba tarafindan o davranistan sonra olumsuz bir tavir (gormezden gelme , kas catma , ses ile ikaz , el ile engelleme ,onu o ortamdan uzaklastirma vb ) olursa o davranis uzun sure devam etmeden giderek gucunu kaybeder . Biz bu durumu bebeklikten cocukluk donemine ilerlettigimizde yine ayni sekilde onay ve onaylamama cocugun davranislarinin sekillenmesine neden olur . Ama unutulmamalidir ki butun bu soyledigimiz seyler anne baba ile cocuk arasindaki normal bir iliski ve karsilikli etkilesim durumunda soz konusudur. Diger durumlarda ise anne baba ile cocuk arasinda bozuk bir karsilikli iliski durumu varsa o zaman cocuk anne babaya itiraz edecek , dediklerinin tersini yapacak , engellenme ve onaylanmamaya ters tepkiler verecektir. Cocugu odullendirmenin derecesi ve sekli yas ve ailenin durumuna gore genelde degisiklikler gosterir.Ama sunu hemen belirtelim ki en iyi odullendirme maddi odullendirme yerine duygusal odullendirmedir. Cocugun bu turlu bir odullendirmeye alistirilmasi da oldukca onem tasir. Anne babalarin genel anlayisi cocuga maddi hediye ve bir seyler almanin sanki en iyi odullendirmeymis gibi algilanmasidir. Bu sekilde devamli bir seyler alinmaya ve verilmeye alistirilan cocuk ise gun gelecek en iyi ve en pahali hediyelerle bile doyum bulamayacaktir. Ama anne babasinin opmesi , kucaklamasi , gezdirmesi , onunla oynamasi , ona guzel sozler soylemesi seklindeki odullendirme ise en saglikli ve en basarili odullendirmedir. Anne babalarin bu turlu bir duygusal odulun yanisira imkanlari olcusunde ek hediyeler vermesi de cocugu odullendirmenin diger yoludur. Anne babalarin cocuklara alinan hediyelerdeki maddi buyukluk yerine manevi degerini on plana cikarmalari uygun olur. Ama bunu bazi anne babalar yapsa bile gunumuzun tuketim toplumunda cevresinden ve arkadaslarindan etkilenen cocuklari yonlendirmek anne babalar icin hayli zor olacaktir.
1-Bebeklik doneminde odullendirme sekli ; opme , oksama , sevme , kucaklama , onunla oynama , onu besleme , gezdirme , onunla mesgul olma , onunla konusma , onu sevdigini hissettirme vb. (not : bu davranislarin normal zamanda yapilmasi zaten gerekli olmakla birlikte odullendirilmek istendiginde ozellikle yapilmasi onemlidir)
2-Okul oncesi donemde odullendirme sekli ; opme ,oksama , sevme , kucaklama , onunla oynama , onunla gezme , birlikte vakit gecirme , soz olarak onaylandigini vurgulama , onun hosuna gidecek iltifatlar soyleme , onun sevildigini hissettirme , onun gelisim donemine uygun oyuncak ve hediyeler alma ( bu hediyelerin manevi degeri on plana cikarilmalidir) 3-Okul doneminde odullendirme sekli ; opme ,oksama , sevme ,onunla oynama , onunla birlikte gezme , birlikte ders calisma , onaylandiginin hissettirilmesi , onun kabiliyetlerini on plana cikaracak program ve aktivitelere yonlendirme , onun hosuna gidecek iltifatlar soyleme vb. Butun bu odullendirmeler ve onaylamalar cogu zaman cocuklara uygulanmalidir ama odullendirme ozellikle onaylanmasi gereken davranislar icin vurgulanmalidir. Anne babalar odullendirmeyi belli bir hedefe ve basariya karsilik yapmalari o hedeflere ulasilmayi kolaylastirir ama verilen sozlerin kesinlikle yerine getirilmesi ilerleyen hedeflere ulasma ve odullendirmenin ciddiyeti acisindan cok onemlidir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder