Avokado

Bolca yagli avokado adli meyvelerini sonbaharda veren Avokado agaci, Defnegiller'dendir. Anayurdu Orta Amerika olan, ulkemizde Guney Ege ve Akdeniz bolgelerinin kiyi kesimlerinde yetistirilen, genellikle yayvan, bazen dikine gelisen, hepyesil (yapraklarini dokmeyen) avokado agaci, 6-20 m. kadar boylanabilir.

Koyu yesil renkli, derimsi dokulu; oval, eliptik ya da mizragimsi bicimli bol sayida yapragi olan gosterisli bir taci vardir. Yesil, sarimtirak renkli kucuk cicekleri, salkimlar halinde, agacin cesitlerine gore sonbahardan yaz baslarina kadar olan donemde acar. Bu cicekler 10 ila 18 ay sonra olgunlasarak koyu yesil renkli, 200-600 gr. kadar agirlikta armut bicimli sert meyvelere donusur.

Meyvenin eti, acik sari-yesilimsidir. Her meyvede, iri tek cekirdek bulunur. Meyveler, orselenmeden yapilan hasattan sonra oda sicakliginda ya da soguk yerde bekletilir ve tam olgunlasmalari saglanir. Normal oda sicakliginda (21 derecede) 6-12 gun, soguk hava depolarinda (4-7 derecede) 30-40 gun bekletilen meyveler olgunlasip yumusar, rengi siyaha yakin mora doner ve tuketilmeye hazir hale gelir. Genellikle meze olarak yenilen salatalar ile bazi yemeklere katilan bu meyvelerin tatlisi ve recelleri de yapilir. Ayrica kozmetik ve ilac endustrilerinde kullanilir.

BESIN DEGERLERI

100 gr. taze avokado meyvesinin icerdigi besin degerleri sunlardir: 167 kalori: 2,1 gr. protein; 6,3 gr. karbonhidrat; 0 kolesterol; 26,3 gr. yag: 3 gr. lif: 42 mgr. fosfor; 10 mgr. kalsiyum; 0,6 mgr. demir; 4 mgr. sodyum; 604 mgr. potasyum; 45 mgr. magnezyum; 290 IU A vitamini: 0,11 mgr. B1 vitamini; 0,2 mgr. B2 vitamini; 1,6 mgr. B3 vitamini; 0,42 mgr. B6 vitamini; 56.7 mcgr. folik asit: 14 mgr. C vitamini ve 1,2 mgr. E vitamini.

SAGLIGIMIZA YARARLARI

Yukarida sayilan degerleriyle avokadonun cok onemli bir besin oldugu gorulmektedir. Bu yonden ulkemizde alisilmamis bir meyve sayilan avokadonun sikca yenilmesinin beden icin pek yararli olacagi anlasilmaktadir. Bunun yani sira;

o Lif orani yuksek olan avokado, peklik (kabizlik) giderici etki tasir; ayrica kalinbagirsak sorunlari ve hemoroit rahatsizligi cekenler icin yararli olur.

o Yuksek oranda potasyum icerdiginden, yuksek tansiyonu dusurucu etkiler yapar.

o Avokado agacinin yaprak ve tomurcuklari tanen yonunden zengindir: Yilin her zamaninda korpe olan yaprak ve tomurcuklari alinip bunlarin uzerine kaynamis su dokulerek 10-15 dakika bekletilip hazirlanan infuzyon icildiginde, diyareyi kesmede yararli olur.

AGACININ URETILMESI

Avokado agaci, tohumuyla (yani meyvesinin icindeki tek iri cekirdegiyle) cogaltilir. Tohumun ekimiyle topraktan cikan cogurleri tuplere alinip gelistirilir. Daha sonra bunlar asilanarak istenilen nitelikte fidanlar uretilir.

AGACININ YETISTIRILMESI

Iklim istegi: Avokado agaclari, kislari ilik gecen tropik ve astropik iklimli bolgeleri sever. Kis donlarindan, ciceklenme ve meyve baglama zamaninda dusuk sicakliktan, ani sicaklik dalgalanmalarindan ve sert ruzg�rlardan kotu etkilenir. Dusuk sicakliklarda etkilenme, turlerine gore -1 ila -6 dereceler arasinda degisir. Avokado turleri bu bakimdan limon, portakal gibi narenciye agaclarinin iklim isteklerine uyar. Yani, guclu ruzg�rlardan nispeten korunmus, fazla soguk olmayan yerler avokadoya pek uygundur.

Toprak istegi: Avokado agaci, hafiften agira kadar yapisi degisen bircok toprak tipi uzerinde yetistirilebilir. Ancak, avokado icin en iyi toprak, derin, suyu iyi akitilmis (suzek), ozellikle kumlu-tinli, aluvyonlu, notre yakin ya da hafif asit reaksiyonlu (pH 5-7 olan) topraklardir. Taban suyu yuksekligi 1,5-2 m. kadar olmalidir. Boyle toprakta 60 cm. derinlikte acilan cukurlara ilkbahar basinda ve donlar bitince 6 y� da 7 m. aralikla fidanlari dikilir.

Sulama: Yagmurlarin yetersiz oldugu mevsimlerde, avokado agaclarinin sulanmasi gerekir. Sulama suyu tuzlu ve klorlu olmamali, sacak kokleri 60-90 santime kadar inen avokadonun yil boyunca bu koklerinin nemli kalmasi saglanmalidir.

Ruzg�rkiran: Avokado agacinin odunu gevrektir. Guclu ruzg�rlarda, hele meyveyle yukluyse kolayca kirilabilir. Yaz mevsiminde kuru ve sicak ruzg�rlar fazla terlemeye neden olacagindan meyve dokulmeleri de ortaya cikar. Bu sakincalarin giderilmesi icin, agaclari ruzg�rdan koruyan ruzg�rkiranlar kurulmalidir. Ulkemizde bu is icin servi (andiz) agaclari kullanilmaktadir.

Gubreleme: Avokado agaclarina ilkbaharda azotlu gubre, daha sonra toprak islemeleri sirasinda fosforlu ve potasli gubreler verilir. Ayrica bu agaclarin cinko ve demir istegi de ortaya cikabilir. Agaclara cinko haziran -temmuz aylarinda, demir ise mayis-haziran aylarinda verilir.

Toprak isleme: Avokado agaclarinin cevresindeki l m. capindaki alanda, yabani otlar sik sik temizlenmelidir. Bu otlar, her 1-2 sulamadan sonra capayla temizlenir. Ancak narenciye agaclari icin yapildigi gibi, bahce kesinlikle derin kazilmamalidir. Topraga azot kazandirmak icin avokadonun cevresinde kisin bakla yetistirilmesi iyi olur.

Budama: Bahceye dikilen avokado fidani, birinci yili sonunda tepe ucunun 5-7 cm. altindan kesilir. Boylece fidanin govde ve dallari daha iyi gelisir. Dikimin ucuncu yilindan baslayarak iyi gelisen fidanlarda, gereksiz obur dallarin kesilip cikarilmasiyla agacin daha iyi gelismesi saglanir. Daha sonra agaci iyi taniyan kisiler tarafindan gerekli gorulen fazla dallar kesilerek agacin gelisimine uygun budama yapilir. Budama yapilan yerlere 1-2 gun sonra asi macunu surulur.

Meyve seyreltme: Avokado agacinin cok sik meyve verdigi mevsimlerde, meyve capi 2,5 santime erisince daha iyi urun elde etmek icin meyvelerin bir kismi koparilip seyreltilmelidir.

Hasat (Derim): Avokado meyvelerinin hasadi, yani meyvelerin agactan toplanma zamani, normal boyutlarina erismis yesil renkli meyvelerin sapinin sarimsi bir gorunus kazanip da parlakliginin azaldigi donemdir. Meyveler toplama sirigiyla orselenmeden hasat edilirken saplarinin uzun olmasina dikkat edilir. Sapsiz toplanan avokadolarda, sap cukurundan baslayan curumeler gorulur. Toplanan meyveler, yukarida anlatildigi gibi oda sicakliginda ya da soguk hava deposu veya buzdolabinda bekletilerek tam yenme olgunluguna ulastirilir.

Hastalik ve zararlilariyla mucadele: Avokado agaclarina dadanan zararli ve hastaliklarla, uzmanlara danisilarak ve uygun tarim ilaclari kullanilarak zamaninda, eksiksiz ve aksatilmadan mucadele surdurulmelidir.