(LIZBON, 1981) Hekim, pratik, etik ve yasal tum zorluklarin bilincinde olarak, her kosulda vicdaninin sesini dinlemeli ve hasta icin en iyi olani yapmalidir. Asagidaki bildirge hekimlik mesleginin hastalara saglamayi amacladigi temel haklari icermektedir. Yasalar veya hukumet uygulamalarinin hastalarin bu haklarina uygun olmadigi durumlarda bu uygulamalari duzeltmeye veya ortadan kaldirmaya calismalidir.
- Hasta, hekimini ozgurce secme hakkina sahiptir.
- Hasta, hicbir dis etki altinda kalmadan ozgurce klinik ve etik kararlar verebilen bir hekim tarafindan bakilabilme hakkina sahiptir.
- Hastanin, yeterli olcude bilgilendirildikten sonra onerilen tedaviyi kabul veya reddetme hakki vardir.
- Hasta hekimden, tum tibbi ve ozel hayatina iliskin bilgilerin gizliligine saygi duyulmasini bekleme hakkina sahiptir.
- Her hastanin onurlu bir sekilde olme hakki vardir.
- Hasta, uygun bir dini temsilcinin yardimi da dahil olmak uzere, ruhi ve manevi teselliyi kabul veya reddetme hakkina sahiptir.
T.C. Saglik Bakanligi
Hasta Haklari Yonetmeligi
.................................................. ...........
Amac, Kapsam, Dayanak, Tanimlar ve Ilkeler Madde 1-5
Saglik Hizmetlerinden Faydalanma Hakki Madde 6-14
Saglik Durumu Ile Ilgili Bilgi Alma Hakki Madde 15-20
Hasta Haklarinin Korunmasi Madde 21-23
Tibbi Mudahalede Hastanin Rizasi Madde 24-31
Tibbi Arastirmalar Madde 32-36
Diger Haklar Madde 37-41
Sorumluluk ve Hukuki Korunma Yollari Madde 42-47Son Hukumler Madde 47-51
Hasta Haklari Hepimizin Ihtiyaci
Hazirlayan :Prof. Dr. Sukru Hatun
Kocaeli Universitesi Tip Fakultesi Cocuk Sagligi ve Hastaliklari Anabilim Dali
Bu yuzyilin basinda butun ozellikleri ile iki insan arasindaki iliski olarak yasanan ve dayanagini �guven� kavraminin olusturdugu hasta-hekim iliskisi, gunumuzde hastalari ve hekimleri kusatan saglik kuruluslarinin fabrika benzeri atmosferi icinde siradan bir iliski haline gelmek uzeredir. Hastalar, gelisen tip teknolojisi, giderek karmasiklasan saglik sistemi ve insancilliktan uzaklasan hekimlik karsisinda kendilerini gucsuz ve korunmaya muhtac hissetmektedir. Butun bunlarin ustune eklenen ve saglik hizmetlerini serbest piyasa dinamiklerine (paraya) terkeden gelismeler, hem hastalari, hem de hekimleri koseye sikistirmaktadir. Bu noktada, insanin onurunun ve butunlugunun korunmasini ve hastaya kisi olarak gosterilen sayginin artirilmasini amaclayan cabalara ihtiyac vardir. Bu cabalarin bir urunu olan hasta haklari son yillarda saglik hizmeti tartismalarinda onemli bir yer tutmaktadir.
Hasta Haklarinin Amaci: Once Saglikli Olma Hakki Hasta haklari, esas olarak insan haklarinin ve degerlerinin saglik hizmetlerine uygulanmasini ifade etmekte ve dayanagini insan haklariyla ilgili temel belgelerden almaktadir. Bir baska deyisle, insan olarak saygi gorme, kendi yasamini belirleme, guvenli bir yasam surdurme, ozel yasamda saygi gorme gibi ilkeler hasta haklarinin da temelini olusturmaktadir. Benzer sekilde, herkesin yeterli saglik bakimi ile sagliginin korunmasi ve mumkun olan en yuksek saglik duzeyine ulasmasi, temel insan haklari arasinda bulunmaktadir. Saglik hizmetlerinin herkes icin esit, ulasilabilir ve surekli olmasi ise, hasta haklarinin en onemli amacini olusturmaktadir. Hasta haklarinin gelistirilmesi icin gosterilen cabalarin diger amaclari sunlardir:
Hastalara saglik hizmetlerinden tam olarak yararlanma konusunda yardimci olmak ve sistemle ilgili sorunlarin olumsuz etkisini azaltmak.
Hastalarla saglik personeli arasindaki yararli iliskiyi desteklemek ve gelistirmek; ozellikle de hastalarin saglik hizmeti surecine daha aktif katilimini cesaretlendirmek.
Hasta kuruluslari, saglik personeli ve saglik yoneticileri arasindaki iletisim icin yeri firsatlar yaratmak, var olanlari guclendirmek.
Hasta Haklarinin Kapsami ve Gelistirilmesi Hasta haklarinin kapsami bazi uluslararasi belgelerce belirlenmistir. Bunlardan ilki, Dunya Tabipler Birligi�nin 1981 yilinda kabul ettigi �Lizbon Hasta Haklari Bildirgesi�dir. Bu bildirgeye gore; hastanin hekimini ozgurce secme, hicbir baski altinda kalmadan karar verebilen hekim tarafindan bakilabilme, kendisine onerilen tedaviyi kabul veya reddetmeye, kendisiyle ilgili tibbi veya ozel bilgilerin gizliligine saygi duyulmasini beklemeye, onurlu bir sekilde olmeye, ruhi ve ahlaki teselliyi kabul veya reddetmeye hakki vardir. Bu bildirge esas olarak, hekim-hasta iliskisiyle ilgili hasta haklarini tanimlamakta; diger saglik personeli ile saglik kurumlari karsisinda hastalarin haklarini icermemektedir. Son yillarda hasta haklarinin ayrintili olarak yeniden tanimlanmasi icin cabalar yogunlasmis, 28-30 Mart 1994�te Amsterdam�da yapilan ve Dunya Saglik Orgutu Avrupa Burosu�nca duzenlenen toplantida �Avrupa�da Hasta Haklarinin Gelistirilmesi Bildirgesi� hazirlanmistir. Bu bildirgede hasta haklari alti ana baslikta toplanarak ayrintili olarak tanimlanmistir:
Saglik hizmetlerinde insan haklari ve degerleri,
Bilgilendirme,
Onay,
Mahremiyet ve ozel hayat,
Bakim ve tedavi,
Ayni bildirgede hasta haklarinin gelistirilmesine yonelik asagida belirtilen stratejiler belirlenmistir:
Saglik kurumlarinin, saglik personelinin ve hastalarin sorumluluklari, yetkileri ve haklarina iliskin ozel yasa veya yonergeler hazirlanmasi,
Hasta ve saglik personeli gruplari arasinda iliski agi kurulmasi,
Hukumetlerin hasta haklari alaninda calisan kuruluslarin etkili olmasini saglamasi ve bu tur kuruluslarin kurulmasini desteklemesi,
Ulusal duzeyde yapilacak sempozyum ve konferanslar ile hasta haklari konusunda ortak duygu gelistirilmesi,
Medyanin katkisi ile hasta haklari konusundaki duyarliligi artirmak, yapici tartismalari uyarmak ve halki bilgilendirmek,
Hasta Haklarinin Korunmasi ve Yeni Egilimler
Hasta haklarinin dayanaklari ve korunmasi konusunda ulkeler arasinda onemli farkliliklar vardir. Genel olarak, etik yonergeleri, Tabip Birliklerinin yonergeleri, genel ve kisi hukukunu duzenleyen yasalar hasta haklarina dayanak olusturmaktadir.
Son yillarda hasta haklarinin tibbi etikten cok yasal duzenleme ile korunmasi yonunde bir egilim gorulmektedir. Bu egilim dogrultusunda Hollanda, Finlandiya ve Norvec gibi bazi Avrupa ulkelerinde hasta orgutlerinin de katilimiyla hasta haklari yasalari hazirlanmis ve yakin zamanda Hollanda Parlementosu boyle bir yasayi onaylamistir. Yine Hollanda�da Tabip Birligi ile Ulusal Hasta Orgutu, hasta ve hekimlerin sorumluluk ve haklari konusunda ortak calismalar yapmislardir. Bircok ulkede hasta orgutleri, hasta haklarinin tarafi olarak kabul edilmektedir. Hasta haklari, daha iyi saglik ortami icin hasta ve hekimlerin birlikte sahip cikmasi gereken haklardir. Ulkemizde bircok temel haklar gibi, hasta haklarinin kullanilamadigi bilinmektedir. Hasta haklari, genellikle hekim hatalari nedeniyle kamuoyunun gundemine girmekte, bu nedenle de gercek kapsami ile degerlendirilememektedir. Daha once anlatilan gelismeler dikkate alindiginda ulkemizde de hasta haklarinin saglik hizmetlerinin onemli bir destekleyici ogesi haline gelmesine yonelik kapsamli cabalara ihtiyac vardir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder