ONEMLI::Gripten Korkun, CUNKU!

Havalarin serinlemeye baslamasiyla birlikte artan grip vakalari hakkinda uzmanlardan cok onemli uyarilar geldi. Iste uzmanlara gore GRIP'ten kormamiz icin 5 onemli neden... * Cok kolay bulasiyor. * Bilinen bir tedavisi yok. * Asiyla korunmanin mumkun oldugu bir hastalik. Ama sebep olan virus surekli olarak yapisini, kimligini degistiriyor. Bu yuzden asi koruyucu olmayabiliyor. * Dunyada her 20 kisiden biri grip olup en azindan yataga dusuyor. * Sadece Amerika’da ise her yil 20 bin kisi hayatini kaybediyor Dunyadaki her 20 kisiden biri grip yuzunden yataga dusuyor. ABD’de her yil 20 bin kisi grip yuzunden hayatini kaybediyor. Genelde grip deyip geciliyor, ama gercekten korkulacak bir hastalik. Bu nedenle onleyici hekimlik ve tedavi buyuk onem tasiyor. Neden? Cunku her bunyedeki tesiri farkli. Bagisiklik sistemini hirpaladigindan, baska bir hastaliga sizi savunmasiz teslim etmesi de cabasi. Grip hirpaliyor, zaturree olduruyor soz gelimi... Istanbul Tip Fakultesi Enfeksiyon Anabilim Dali Ogretim Gorevlisi ve Anadolu Saglik Merkezi Hastane Enfeksiyonlari Kontrol Komitesi Danismani Prof. Dr. Semra Calangu, once basit ve uygulanabilinir onlemleri siraliyor: “Mevsim kissa, insanlara karsi biraz mesafeli olacaksiniz. Cunku bu virus bir metreden bile solunum yoluyla bulasabiliyor. Otobusten inince elinizi yikayin. Eve gelince de... Hele ki cocuklariniz varsa onlari opup koklamayi elinizi yikadiktan sonraya birakin...” Tum bunlar, en basit onlemler... Bunun asisi var, komplikasyonlari var, farkli etkileri var. Grip hakkinda ne varsa Semra Calangu ile uzun uzun konusacagiz. Siz bugun ilk onerimize kulak verin, ellerinizi yikayin, opusmek yerine selamlasin! Bir gunu daha gripsiz atlatabilirsiniz... OZELLIKLE BEBEK VE YASLILARDA OLDURUCU * Hocam cok onemsemeyiz ama grip korkulacak bir hastalik mi? Korkulacak bir hastalik. Cunku cok kolay bulasiyor. Cunku bilinen bir tedavisi yok. Cunku etkeni olan virus surekli olarak yapi degistirebiliyor. Cunku bu yuzden dunyada her yil 20 kisiden biri en azindan yataga dusuyor. Sadece Amerika’da her yil 20 bin kisi hayatini kaybediyor. Aslinda asiyla korunmanin mumkun oldugu bir hastalik. Ama surekli olarak virus yapisini degistirdigi icin asi korumayabiliyor da... Iste bu nedenlerle, yani kolay bulasmasi, kesin bir tedavisinin olmamasi, asiyla korunulan hastaliklardan birisi oldugu halde virusun kimlik degistirmesi, yapi degistirmesi yuzunden, asinin etkisiz kalabilmesi nedeniyle korkutucu bir hastalik. * Butun bunlarin sonunda ne oluyor? Aslinda grip ayakta gecirilen bir hastalik. Hepimizin bildigi gibi... Iste ‘Biraz atesim yukseldi, biraz oksuruk yapti, eklemlerim agridi, uc gun ise gidemedim’ diye anlattigi... Gercekten de 2-3 gunde, en cok 1 haftada gecer. Bu kadar basit bir hastaligin oldurucu olabilecegini dusunmek insana cok inandirici gibi gelmiyor. Ama grip oldurucudur. Ozellikle uc yas gruplari icin. Yani cok kucuk cocuklar ve cok yasli insanlar icin... Bu iki grup icin oldurucudur. Ayrica hangi yas grubunda olursa olsun altta yatan bir hastaligi yani sekeri, sirozu, bobrek hastaligi, romatizmasi, kronik bronsiti olan insanlar icin araya giren grip, hastalik belirtilerini cok agirlastirarak ya da zaturreye cevirerek, sinuzite, orta kulak iltihabina, hatta menenjite cevirerek o iyi kotu sekerini, romatizmasini, tansiyonunu, kalp hastaligini idare eden insani araya giren firtinayla gum diye oldurebilir de... Olume sebep olabilir. Bu nedenle de grip hakikaten oldurucu olmasi nedeniyle onemli ve korkulacak bir hastaliktir. Diger enfeksiyon hastaliklarindan ayri bir ozelligi var. Neyse ki grip her mevsim gozukmez. Yani mevsimsel bir hastalik. Bu nedenle de ozellikle de sonbahar sonu, kis baslangiciyla beraber buna karsi tedbirlerini almalari gerekir. * Peki Turkiye’de gripten olumlere iliskin hic rakam var mi? Dikkat ederseniz butun rakamlar Amerika’dan verilir. Cunku cok iyi bildirim sistemleri oldugu icin. Bu butun dunyada neredeyse boyle. Avrupa Birligi’nden sonra belki Avrupa rakamlari da verilebilir. Ama su anda Avrupa’yla ilgili hicbir bilgi yok. Bizde ise hic bilgi yok. Nufus sayimini bile bilgisayarla yapamayip da evlere kapandigimiz bir ulkede bildirim sisteminin olmamasi dogal degil mi? * Amerika’da yilda 15 bin kisi grip yuzunden oluyorsa Turkiye’de cok daha fazla insan oluyordur diye dusunuyorum ama... Olabilir. Ama dedigim gibi maalesef bir rakam yok. * Peki bir grip salgini var mi bugunlerde? Hayir. Ama bugunlerde polikliniklerde daha fazla grip vakasi goruyoruz ve bunu bekliyoruz zaten. Belli bir sayinin ustune cikmadikca da grip salgini var demiyoruz. Grip zaten kis aylarinda artmasi gorulmesi beklenir bir hastaliktir. Size net bir rakam veremem ama tabii ki insanin yasadigi, saglik hizmetini verdigi kesime gore degisir. Ama Istanbul icin soyluyorum, grip nedeniyle saglik ocaklarina, hastane polikliniklerine genel olarak haftada 10 ila 15 hasta muracaat eder. Bu rakam buyuk bir hastanenin klinigine veya Bakirkoy gibi cok kalabalik bir ilcenin saglik ocagina yapilan muracaat sayisidir... Bu beklenir bir rakamdir. Ama gripte 10-15 hasta beklerken onumuzdeki aylarda haftada 40-50 hasta grip olmaya baslarsa o zaman salgin var deriz. Bunu sunun icin soyluyorum. Grip vakalari gorulmeye baslayinca gazetelerde hemen grip salgini basladi deniyor. Bu aslinda salgin degil. Bekledigimiz bir rakam. Gripsiz kis mevsimi olmaz zaten. Su anda salgin yok ama belli bir rakamin uzerine cikinca soyleyebiliriz bunu. ‘ALLAH VERDI, ALLAH ALDI’ DENIYOR AMA... * Bu rakam da yerlesim birimine gore degisir herhalde... Tabii... Ilceye gore, hastanenin hitap ettigi hasta populasyonuna gore degisir. Ulusal olarak ise grip Saglik Bakanligi’na bildirilmesi zorunlu hastaliklar arasindadir. Salgin var anonsunu ulusal capta ancak Saglik Bakanligi yapabilir. * Ama bugun butun televizyonlarda grip salgini var diyordu... Hayir, yok. Biz hep konusurken, bilgi verirken aslinda hep buyuk sehirlerde calisan doktorlariz ve buyuk sehirleri gozumuzun onune getiriyoruz. Demin siz guzel birsey soylediniz. Dediniz ki, belki de cok daha fazla insan oluyor da haberimiz olmuyor. Dogru, ozellikle koylerde, Dogu’nun ve Guneydogu’nun koylerinde kizamiktan olen bebeklerin sayisini bilmiyoruz, grip yuzunden olen insanlarin sayisini hic bilmiyoruz. Buralar icin ‘Allah verdi Allah aldi.’ Iste eceliyle gitti. Hastalandi gitti denir. Ama basinda da soyledigim gibi yas grubu olarak kucuk cocuklari ve yasli insanlari vuran bir hastalik. Dogu ve Guneydogu Anadolu’nun koylerinde kac kisiyi, kac bebegi goturdugunu hic bilmiyoruz. Kayitlarda hic yok bu. Ellerinizi yikayin, opusmek yerine selamlasin Prof. Dr. Semra Calangu, gripten korunmak icin once basit ve uygulanabilinir onlemleri siraliyor: “Mevsim kissa, insanlara karsi biraz mesafeli olacaksiniz. Cunku bu virus bir metreden bile solunum yoluyla bulasabiliyor. Otobusten inince elinizi yikayin. Eve gelince de... Hele ki cocuklariniz varsa onlari opup koklamayi elinizi yuzunuzu yikadiktan sonraya birakin.” * Hocam peki grip nedir? Grip bir virus hastaligidir. Etkeni olan virus grip virusu ya da influenza virusu adiyla anilir. Grip ile influenza ayni seyler. Biri Fransizca, digeri Ingilizce. Grip virusu aslinda cesitli antijenleri olan, antijen konusunu biraz basitlestirmem gerekir herhalde. Herhangi bir virus vucuda girdigi zaman hangisi olursa olsun vucudun bagisiklik sistemiyle karsilasir ve vucut bu viruse karsi, bagisiklik sistemi buna karsi bir direnc gelistirir. Bir korunma mekanizmasi... Bu korunma icin, direnc gelisimi icin bagisiklik sisteminin gelistirdigi silaha antikor diyoruz. Antikoru uyaran virus parcacigina ise antijen diyoruz. Bu hepatit virusu icin de boyle, kizamik virusu icin de, grip virusu icin de, hepsi icin boyle. Grip virusu vucuda solunum yoluyla girer. Insanlarin mutlaka hastalik goruntusu icinde olmasi gerekmez virusu bulastirmasi icin... Tamamen saglikli gozukebilir insan. Aksirik, oksuruk, bir metreden daha yakin temas... * Yani insanlara bir metreden daha fazla yaklasmayacak miyiz? Evet. Gripten korunmak istiyorsaniz bu mesafe onemli. Cunku grip virusu nefesle bile bulasabilir. * Hapsirirken mendille agiz kapatiliyorsa falan etkisi olmaz mi? Hayir. Aksirir, oksururken insanin agzini eliyle kapatmasi bunu onlemez. Cunku eliyle kapatip solunum sekresyonlari ele bulasan insan otobusten inip bir arkadasiyla karsilasip elini siktiginda virusu onun ellerine nakleder. Virus vucut disinda saatler boyunca virus canli kalabilir. Dolayisiyla hakikaten telefon ahizesi, kapi kolu gibi cansiz esyanin uzerinde birkac saat canli kaldigi icin de yine kolaylikla bulasabalir. Demek ki korunmada cok onemli olan su: Ellerin cok sik yikanmasi, sadece maske takmak, aksirmamak, agzini mendille kapatmak cok gerekli, dogru. Ama yeterli degil. Ellerin sik sik yikanmasi gerekiyor. Ben hastanede de ‘Aman hastaya dokundugunuzda elinizi yikayin’ diyorum. Bunu topluma da yaymamiz lazim. Otobusten inince ellerinizi yikayiniz, ise geldiginiz zaman yikayiniz, eve girdiginizde coluk colugunuzu kucaginiza almadan, onlari opmeden mutlaka elinizi yuzunuzu yikayin mesajini vermemiz lazim. TUVALETE GIRDIKLERINDE BILE KIMSE EL YIKAMIYOR * Ozellikle erkek arkadaslarda gordugum bir aliskanlik var tuvalete girdikten sonra ellerini yikamiyorlar... Tuvalete girdikten sonra el yikama aliskanligi kadinlarda da yok. Ben kac defa rastladim. Icerden cikiyor yikamiyor ellerini. Ne yaptin? Bir yerlere dokundun sen. Hicbir yere dokunmasan kapiya dokundun. Sadece grip virusu degil, her tur virus bu yolla bulasir. Ozellikle yemeklerden once mutlaka el yikamak gerekir. KIMDIR? Enfeksiyonlarin amansiz takipcisi Prof. Dr. Semra Calangu, enfeksiyon konusunda sayili uzmanlardan biri... Ayni zamanda ic hastaliklar uzmani. Zaten iki disiplin birbiriyle ic ice denebilir. Enfeksiyon dediginiz en buyuk tahribati ic organlara vermiyor mu? Prof. Calangu, 1983’te Istanbul Tip Fakultesi Enfeksiyon Hastaliklari Anabilim Dali’ni kurdu. Su anda hem Enfeksiyon Anabilim Dali’nda ogretim gorevlisi hem de Anadolu Saglik Merkezi’nde Hastane Enfeksiyonlari Kontrol Komitesi’nin danismani... Hastane enfeksiyonlari deyip gecmeyin... Enfeksiyon deyince akliniza iltihap ya da ishal gelmesin. Her turlu mikrop, bakteri ve virusten kaynaklanan hastaliklari kapsiyor. Bunlardan bazilari ise olumcul. Hastane enfeksiyonlari bebek olumlerinin en onemli sebebi... Ustelik ne unvan taniyor ne de yas. Dikkatsizlik, yeterli sterilizasyonun olmamasi enfeksiyon olusumuna yol acabiliyor. Isin kotusu, oyle birkac kisiyle sinirli kalacak diye bir sey de yok. Garip ama hastaliklarin en kolay bulasabilecegi mekanlar, gerekli onlemleri almayan hastaneler olabiliyor. Zira hastane adi ustunde, mikroplarin yok edildigi bir merkez, yani bir nevi mikrop dunyasi... Onlari oyle bir izole etmeniz gerekiyor ki, basit bir kesik yuzunden gelen bir hastaya olumcul bir virus bulasmasin. Zira olmayacak is degil, her yil ulkemizde bu tip olumcul vakalara rastlaniyor.